Pastoraat bij eetstoornissen

Eten en gewicht als obsessie. Nauwelijks meer eten of juist in korte tijd heel veel eten en dat dan zo snel mogelijk weer kwijtraken. Tegen de 28.000 Nederlanders, bijna allemaal meisjes en vrouwen, lijden aan de eetstoornis anorexia of boulimia. Ruim 22.000 daarvan aan boulimia nervosa (‘vraatzucht’) en ongeveer 5500 aan anorexia nervosa (‘magerzucht’).
Daarnaast hebben ongeveer 160.000 mensen last van een eetbuienstoornis (Binge Eating Disorder), dit komt even vaak voor bij mannen als bij vrouwen.

Door behandeling slaagt ongeveer de helft van de patiënten erin om van de eetstoornis af te komen. Bij een derde blijft de eetstoornis bestaan, maar worden de problemen minder en verbetert de situatie. Een aantal patiënten blijft chronisch last houden van de eetstoornis.

Hoe ontstaat een eetstoornis?

Oorzaken van eetstoornissen kunnen per persoon verschillen, ook ontstaan eetstoornissen meestal door een combinatie van verschillende factoren:

• Erfelijkheid speelt een rol: kinderen van (een) ouder(s) met een eetstoornis of angst- of stemmingsstoornis hebben een hogere kans om anorexia te krijgen, en de kans op boulimia is groter als die stoornis al in je familie voorkomt.
• Mensen met anorexia zijn vaak perfectionistisch, hebben een negatief zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen. Maar het is niet aangetoond dat deze eigenschappen anorexia veroorzaken.
  Mensen met boulimia hebben vaak een vertekend lichaamsbeeld en een lage zelfwaardering (ze vinden zichzelf te dik). Diëten en lijnen kunnen aan de basis staan van deze eetstoornis.
• Omstandigheden in een gezin veroorzaken geen anorexia, wel kunnen conflicten (die vaak ontstaan doordat iemand een eetstoornis heeft) deze eetstoornis laten voortduren of verergeren.
  Bij het ontstaan van boulimia kunnen de omstandigheden in een gezin wel een rol spelen: (te) hoge verwachtingen van ouders en problemen van ouders verhogen de kans dat iemand boulimia ontwikkelt.

Hoe herken je een eetstoornis?

Anorexia (Anorexia Nervosa of AN) is onder andere te herkennen door:

• intense angst om aan te komen (terwijl men in feite veel te mager is).
• obsessie voor gewicht en eten (bijvoorbeeld veel minder willen wegen dan wat normaal is voor leeftijd en lengte).
• verstoord beeld van het eigen lichaam. Iemand met AN ontkent haar lage gewicht.
• bij meisjes en vrouwen: onregelmatige menstruatie of helemaal wegblijven van de menstruatie.

Sommige mensen met AN eten niet of nauwelijks, anderen hebben last van eetbuien die ze compenseren door braken of plaspillen of laxeermiddelen te gebruiken.

Mensen met Boulimia Nervosa kunnen de volgende symptomen hebben:

• eetbuien waarin in een korte tijd een grote hoeveelheid eten verorberd wordt., waarbij men geen enkele controle meer heeft over het eigen eetgedrag.
• het voedsel dat gegeten is zo snel mogelijk weer kwijtraken om te voorkomen dat men dikker wordt – dit doen ze door braken, vasten, extreem veel bewegen of gebruik van plaspillen, laxeermiddelen of een klysma.
• zowel eetbuien als het kwijtraken van het eten komen regelmatig terug, gedurende langere tijd.
• negatief zelfbeeld: overmatig bezig met de eigen lichaamsvormen en gewicht, en die bepalen ook vooral hun oordeel over zichzelf. Ze vinden zichzelf vaak te dik, terwijl ze dat niet zijn.

Binge eating disorder (BED) wordt gekenmerkt door:regelmatig terugkerende ongecontroleerde eetbuien, net als bij Boulimia. Alleen probeert men het voedsel niet kwijt te raken door overgeven of laxeermiddelen. De eetbuiten kunnen worden uitgelokt door woede of verdriet, maar kunnen ook een manier zijn om met spanningen om te gaan. Mensen met BED komen vaak snel aan en ontwikkelen overgewicht.

Welke rol spelen geloof en levensbeschouwing bij een eetstoornis?

De thematiek bij eetstoornissen is vaak het stellen van hoge eisen aan zichzelf, controle moeten houden en onvrede over het uiterlijk. Rondom geloof is vaak zichtbaar dat deze thematiek doorgetrokken wordt en iemand met een eetstoornis erg haar best doet om God tevreden te stellen. Vaak speelt dat deze vrouwen – bij mannen komt een eetstoornis zelden voor – weinig laten zien over hun interne spanningen en geneigd zijn zich aan te passen aan hun omgeving.

Do’s en don’ts

Wel doen in pastoraal contact met iemand met een eetstoornis:

• Vragen wat de ander nodig heeft.
• Aandacht voor de ‘schoonheid’ van imperfectie en ‘fouten’.
• Tijd nemen om bij thema’s te komen die met schaamte beladen zijn.
• Stimuleren om eigen talenten en vaardigheden te mogen laten zien.

Niet doen:

• Hoge eisen stellen.
• Opmerkingen maken over een te hoog of te laag gewicht.
• Eet- of dieetadviezen geven.
• Proberen de ander te overtuigen.

Deskundigen

• Weet – Vereniging rond eetstoornissen. Informatie, zelftests, welke hulp is beschikbaar, boeken, ervaringsverhalen, lotgenotencontact.
• Stichting JIJ – voorlichting, activiteiten, individuele groepsbegeleiding, in de eerste plaats voor mensen in de provincie Zuid-Holland. Vrijwilligersorganisatie met ervaringsdeskundigen.
• Stichting Kiem – voorlichting en advies, zet zich in voor vroege herkenning en preventie van eetstoornissen.
• Stichting Labyrint In Perspectief zet zich in voor familieleden van mensen met een psychiatrische ziekte. Ook andere direct betrokkenen zoals buren, vrienden en collega’s kunnen er terecht.
• Proud2bme.nl is een website voor meiden van 12-18 jaar over eetproblemen, gezond eten, lifestyle. In een aantal blogs vertellen meiden ook over hun geloof en godsbeeld.