Menu

Basis

Pastoraat bij borderline persoonlijkheidsstoornis

Basisinformatie en tips

Wat is borderline?

Borderline (ook wel: BPS: Borderline Persoonlijkheids Stoornis) is een ingrijpende en verwarrende persoonlijkheidsstoornis. Mensen met een borderlinestoornis hebben sterke wisselingen in stemmingen, gedachten en gedrag.
Ze zijn impulsief, denken zwart-wit en reageren extreem. Ook hebben mensen met deze stoornis intense en snel wisselende relaties. Het is bij hen alles of niets.
Soms voelen ze zich sterk, maar bij een (voor anderen ogenschijnlijk geringe) tegenslag zijn ze helemaal van de kaart en voelen ze zich van iedereen verlaten. Ze hebben het gevoel op niemand aan te kunnen. Tegelijk kunnen ze niet alleen zijn. Ze zijn dan onrustig en angst overvalt hen. Het lukt niet goed om tegengestelde gevoelens als liefde en boosheid, vertrouwen en behoedzaamheid bij elkaar te brengen.
Iemand met borderline ervaart een chronisch gevoel van leegte. Hij of zij is onzeker over zichzelf; het zelfbeeld van iemand met borderline wisselt sterk.
Naar schatting hebben ongeveer 100.000 mensen in Nederland borderline.

Hoe ontstaat borderline?

Borderline ontstaat vaak door een combinatie van factoren, er is niet één oorzaak aan te wijzen.
Mensen met borderline hebben zich in hun jeugd vaak onveilig gevoeld (de helft van de mensen met borderline is mishandeld of seksueel misbruikt). Deze en/of andere vervelende ervaringen en gevoelens in de kindertijd spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van borderline.
Bij impulsiviteit en emotionele instabiliteit kunnen aanleg en erfelijkheid een rol spelen.

Hoe herken je borderline?

Of iemand borderline heeft, is moeilijk vast te stellen. Wanneer je bij iemand minimaal 5 van onderstaande symptomen herkent, kan er sprake zijn van borderline.

  • Buitengewoon impulsief gedrag: je in nieuwe relaties storten, plotseling van baan veranderen; moeite hebben je te beheersen (Dat uit zich o.a. in geldverspilling, wisselende seksuele contacten, misbruik van alcohol en drugs -vaker bij mannen-, roekeloos rijden, eetbuien -vaker bij vrouwen.).
  • Extreme verlatingsangst.
  • Instabiele relaties. Ook zwart-wit denken – iemand is of geweldig of waardeloos.
  • Sterk wisselend zelfbeeld/zelfgevoel.
  • Grote stemmingswisselingen. Periodes (die meestal een paar uur soms een paar dagen aanhouden) van grote somberheid, prikkelbaarheid of angst.
  • Een blijvend gevoel van leegte.
  • Intense boosheid(driftbuien, aanhoudende woede of vechtpartijen)
  • Paranoia (het idee achtervolgd of bedreigd te worden) en dissociatie (het gevoel er niet meer bij te zijn en als het ware weg te raken). Deze symptomen ontstaan in stresssituaties en zijn tijdelijk.
  • Zelfbeschadiging: pogingen tot zelfdoding, daarmee dreigen of zichzelf verwonden.

Welke rol spelen geloof en levensbeschouwing bij borderline?

Mensen met deze stoornis ervaren veelal grote interne botsingen en spanningen. Enerzijds zijn zij vaak zeer streng en straffend naar zichzelf toe en anderzijds hebben zij onvoldoende zelfcontrole waardoor aan eigen hoge eisen nooit kan worden voldaan. Denken, voelen en willen zijn onvoldoende geïntegreerd. Wanneer een pastor of pastoraal medewerker sterk de nadruk vestigt op ‘zondig’ gedrag – te denken valt aan automutileren (zichzelf beschadigen), wisselende seksuele contacten of woedeuitbarstingen – bestaat het gevaar dat deze spanningen toenemen.

Qua geloofsbeleving is vaak zichtbaar dat mensen met deze stoornis erg makkelijk te beïnvloeden zijn. Dit kan zowel een positieve als negatieve uitwerking hebben. Mensen met deze stoornis zijn zeer dynamisch en voelen zich vaak meer thuis in dynamische, vaak charismatische, kerken.

Vaak is sprake van een onveilig jeugd en daaruit voortkomend een onveilige hechting. Dit betekent dat zij moeite hebben met zich binden, intimiteit en zich veilig voelen bij mensen. Vaak wordt dit doorgetrokken naar het ervaren van onveiligheid naar God, maar er zijn ook mensen die de wereld als onveilig ervaren en juist God als veilige basis.  Om meer controle over het gedrag te krijgen, is het nodig dat mensen veilige en betrouwbare contacten opdoen waardoor er meer veiligheid in henzelf kan ontstaan.

Mensen met deze stoornis hebben meestal een chronisch hoog spanningsniveau. Mediteren en andere vormen van ontspanning kunnen helpend zijn.

Do’s en don’ts

Wel doen in het pastorale contact met iemand met borderline:

  • Stilstaan bij bijbelse figuren of eigen voorbeelden waarin het verschil tussen een gecreëerd ideaalplaatje en het dagelijks leven zichtbaar wordt. Het is helpend als iemand met borderline ervaart dat dit wordt herkend door veel mensen.
  • Een accepterende houding aannemen tegenover iemand die zich in verschillende gemoedstoestanden kan bevinden en hierdoor vaak iets anders communiceert dan wat hij of zij nodig heeft.
  • Grenzen duidelijk aangeven, zonder afstand te nemen.
  • Tijd nemen en geduld hebben: vertrouwen opbouwen duurt lang en gaat vaak met pieken en dalen.
  • Bij kritiek of verwijt altijd je eigen aandeel toegeven (hoe klein ook) en blijven luisteren. Daarna komt er meestal ruimte om te kijken naar wat er onderliggend speelt en wat het aandeel is van de ander.

Niet doen in het pastorale contact met iemand met borderline:

  • Aangeven dat de ander niet wil of dat hij/zij niet echt gelooft, als beschadigend gedrag blijft bestaan.
  • Alles wat speelt op de stoornis betrekken.
  • Frustratie uiten tegenover de ander als die weinig met ‘adviezen’ doet.
  • Veel nadruk leggen op hoe de ander zijn leven zou horen te leiden. Dit versterkt het zichzelf bestraffen.

Deskundigen

  • Stichting Borderline streeft naar positieverbetering van mensen met Borderline kenmerken. Op de website informatie (ook een boekenlijst), ervaringsverhalen, mogelijkheid tot (lotgenoten)contact.
  • Zelfbeschadiging.nl Landelijke stichting voor en door mensen die zichzelf beschadigen. Informatie en ondersteuning (ook voor naasten).
  • www.familievan.nl (deze link is inmiddels niet meer beschikbaar): website voor partners, familieleden en vriend(inn)en van iemand met psychische problemen. Voor informatie, tips en cursussen Deze website heeft ook een afdeling voor kinderen en jongeren.
  • Stichting Labyrint In Perspectief zet zich in voor familieleden van mensen met een psychiatrische ziekte. Ook andere direct betrokkenen zoals buren, vrienden en collega’s kunnen er terecht.
  • Verwijzing naar hulp en behandeling in de geestelijke gezondheidszorg gebeurt via de huisarts (soms ook via een bedrijfsarts of medisch specialist). Zoekt u specifiek een christelijke hulpverlener, kijk dan eens op de verwijslijst van de Christelijke Vereniging voor Psychiaters, Psychologen en Psychotherapeuten, CVPPP.
  • Meer informatie over borderline en een passend hulpaanbod daarbij vindt u op de site van de christelijke GGZ-instelling Eleos.

Meer lezen

Elsbeth de Gelder is GZ-psycholoog en sinds 2006 werkzaam in de Geestelijke Gezondheidszorg.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken