Wat zou de oorspronkelijke betekenis zijn van Hemelvaartsdag? We zijn gewend het accent te leggen op het vertrek van Jezus en noemen de zondag erna zelfs ‘wezenzondag’ – alsof we in Christus ooit verweesd zouden kunnen zijn. Doen we dan eigenlijk niet net zoals die Galileeërs die na het vertrek van Jezus nog naar de hemel bleven turen?
Het is een opvallend verschil tussen Johannes en de andere evangeliën: alleen Johannes maakt melding van de wonden van de Verrezene. Matteüs en Marcus zeggen daar niets over. Bij Lucas toont de Verrezene zijn handen en voeten (24,39-40), zoals Hij bij Johannes zijn handen en zijn zijde toont (20,20). Maar alleen Johannes noemt daarbij ook de wonden (20,25.27). De reden is dat Johannes op een heel eigen manier reageert op het in zijn tijd dominante ideaal van het mooie en ongeschonden lichaam. Als je dat weet, begrijp je Tomas beter.
De lange reeks lezingen van de paaswake kan verwarrend overkomen. Voor de meeste gemeentes of instellingen zal het zeker ook teveel van het goede zijn. Laten we daarom nog eens nagaan hoe een en ander bedoeld is en wat de thema’s van de paaswake zijn. Dat kan helpen keuzes te maken bij de voorbereiding van deze viering.
Lucas vertelt het verhaal van de aankondiging aan Maria, de annunciatie. Traditioneel wordt de annunciatie beschouwd als het moment van Jezus’ menswording. Maar als we de tekst lezen met aandacht voor Lucas’ septuagintische taalgebruik, verschijnt toch een ander accent. Dan zien we hoe een vrouw in een vernederende situatie de belofte krijgt van bescherming onder Gods vleugels. Zij is zelf een van die vernederden over wie zij later in het Magnificat zal zingen.
De hemelvaart is het scharnier tussen Lucas en Handelingen. Tegelijk met een beweging omhoog zien we een beweging omlaag: de opgang naar de hemel valt samen met de opdracht hier op aarde de Tora te doen in de Geest van Jezus. Hemelvaart en Pinksteren kun je dan ook niet los zien van elkaar.
Het is opvallend dat waar de synoptici bij de beschrijving van het laatste avondmaal vertellen over het breken van het brood en het delen van de beker, de evangelist Johannes het delen van brood en beker niet eens noemt. In plaats daarvan voegt Johannes hier het verhaal in van de voetwassing door Jezus. Wat kan de betekenis zijn van deze opvallende keuze van Johannes?
In het Alternatieve Spoor lezen we op de Eerste Kerstdag Matteüs 1,18-25. Deze keuze vraagt enige toelichting, omdat Matteüs de geboorte van Jezus slechts terloops noemt. De traditionele plaats van de lezing uit Matteüs is eigenlijk de Kerstavond, voorafgaande aan het feest. In het Gemeenschappelijk Leesrooster staat deze tekst dan ook op de vierde zondag van de Advent. Wat kan de betekenis zijn van deze tekst als hij klinkt op de Kerstochtend?
In Lucas 18 vertelt Jezus de parabel van de onrechtvaardige rechter, zeggen wij. Beter kun je spreken van de parabel van de vasthoudende weduwe. Om recht tegen onrecht roept zij. Om de toekomst van God. Je zou haar stem kunnen horen in de woorden van Psalm 4, in de vrije bewerking van Huub Oosterhuis: ‘Hoor mij, wees niet doodse stilte. Geef mij antwoord als ik roep… Niet om ’t een of ander roep ik. Om een nieuwe aarde schreeuw ik. Hoor mij. Wees niet doodse stilte.’
Het feest van de Drie-eenheid roept vragen op. Hoe kun je drie Personen hebben en toch één God? Wie is nog geïnteresseerd in theologische speculaties of heilshistorische beschouwingen? Misschien moeten we wel een ander spoor inslaan. Zoals de geloofsbelijdenis van Athanasius (wie kent die nog?) eigenlijk pure poëzie is, zo kunnen we ook de teksten van vandaag lezen als poëzie. Wijsheid en woord, geest en licht: het zijn manieren om te spreken over hoe wij ons kunnen verhouden tot de Eeuwige.
