Het concentratiekamp is in Europa deel geworden van ons collectieve geheugen. Kun je de plekken waar de kampen lagen heilig noemen? Heilig, waar zoveel geleden is, zoveel onrecht is aangedaan, de menselijkheid zo met voeten is getreden? Ja, juist daarom. En omdat er intens en op creatieve wijze gebeden en gevierd is. Het zijn monumenten […]

Genesis 11-23 Dit najaar staan de verhalen rondom Abraham op het leesrooster. Sara speelt slechts een bijrol, maar wel één die cruciaal is voor het ontstaan van het volk Israël. De aartsvaderlijke belofte krijgt alleen via haar een begin van vervulling: Isaak, de zoon die tegen alle verwachting in geboren wordt, en haar graf dat […]

Van Elie Wiesel is de anekdote afkomstig dat een groepje rabbijnen op een nacht in een proces tegen God heeft gevoerd, met de aanklacht dat hij het verbond met Israël verbroken had. Mede door de ontknoping heeft deze oncontroleerbare anekdote de status van legende gekregen. Na een nacht delibereren komen de rabbijnen tot de conclusie […]

Nood leert bidden, wil het gezegde. Hoe blijvend die les is, staat nog te bezien, maar zeker is dat mensen in noodsituaties graag teruggrijpen op woorden en rituelen die ze kennen uit hun jeugd. Al zijn ze intussen andere wegen ingeslagen, die oude woorden bieden dan toch vaak de steun waar ze naar verlangen als […]

Wanneer we de brave navertellingen met een evangeliserende intentie van auteurs als de Amerikaanse Francine Rivers buiten beschouwing laten, moeten we concluderen dat romanciers die een bijbelse figuur als hoofdpersoon kiezen, meestal een dwarse kijk op hun personages hebben. Guus Kuijer brak een lans voor de goddeloze Izebel, die hij een heel wat verlichter en […]

David Grossmann over Israël Anna Karenina, Emma Bovary, Eline Vere – het is niet ongebruikelijk dat een mannelijke auteur een vrouwelijke hoofdpersoon kiest. Er zal wel een meer dan gewone portie verbeeldingskracht en inlevingsvermogen aan te pas moeten komen, maar dan kan het ook onvergetelijke literatuur opleveren. David Grossman lukt het glansrijk in zijn laatste, […]

Bij de samenstelling van het nieuwe liedboek voor de Protestantse Kerk dat in 2012 moet verschijnen, zijn een achttal werkgroepen behulpzaam, die ieder een bepaald segment bestrijken, zoals psalmen, kinderliederen en liturgica (acclamaties, kyriës, e.d.). In de werkgroep voor moderne Nederlandse liederen, waar ik deel van uitmaak, is aandacht voor inclusief taalgebruik een vanzelfsprekendheid, en […]

Lied van de twee bomen Staan in winterlicht twee bomenstramgelaten kaal wanhopig. Horen zij de stormaankomensluit de één zijn oren, ogen,wordt een zwaluw in zijn dromen. Grijpt de andermet zijn wortelsin nog onderaardser donker naar nog dieper waterstromen. (Huub Oosterhuis) Het ‘lied van de twee bomen’ is geen hertaling of bewerking van psalm 1. Het […]

Een tegenstem De twee boeken Koningen zijn eigenlijk maar een vreemd stukje Heilige Schrift. De grote lijn is dat het koninkrijk Israël na Salomo in tweeën scheurt, en dat de koningen van het Noordrijk steeds doen wat slecht is in de ogen van de Eeuwige, en die van Juda meestal ook maar soms niet. En […]