De titel van deze exegese is misschien niet zo pakkend, maar de thema’s ‘deur’, ‘stem’, ‘herder’ en ‘stal’ komen in alle lezingen van deze zondag aan de orde en worden in de evangelielezing gekoppeld aan Jezus. Eigenlijk hoort ‘weidegrond’ als voedingsbron daar ook nog bij.

In 2019 was het op 29 juli Earth Overshoot Day: op die dag had de wereldbevolking al alle voedsel- en hulpbronnen opgebruikt die de aarde in één jaar kan voortbrengen. De rest van het jaar werd dus daarop ingeteerd. De profeet Joël spreekt van een sprinkhanenplaag die het land kaal achterlaat (Joël 1:1-12). Zijn wij soms als die sprinkhanen? In beide lezingen klinkt de oproep tot vasten en inkeer. Dat past niet alleen bij de indeling van het kerkelijk jaar, maar zeker ook bij hedendaagse situaties. En dat maakt beide lezingen bijzonder actueel.

In het dagblad Trouw van 19 april 2019 schreef Peter-Arno Coppen in de rubriek ‘Taal’ dat het steeds moeilijker vol te houden is dat elke taaluiting één vaste betekenis heeft. Zo verbaas ik mij steeds erover dat de evangelisten in weinig woorden zo veel betekenis kunnen leggen. Wat op het eerste gezicht de weergave van een gebeurtenis is, zoals de doop van Jezus, blijkt bij close reading zo veel meer in te houden: herinnering, opdracht, belofte.

Opvallende parallellen tussen de lezingen uit Deuteronomium en Lucas! In allebei gaat het over een nieuw begin. Beide sprekers, Mozes en Jezus, willen de mensen die hen volgen daarop voorbereiden: Mozes het volk van Israël op het leven in een nieuw land; Jezus zijn leerlingen, zijn volk, op een ingrijpend nieuwe leefwijze. ‘Leven’ met een hoofdletter is het perspectief dat beiden bieden. Daartoe moet de Tora worden nageleefd in het nieuwe land, net zoals bij het navolgen van Jezus.

‘Keer mij om naar U toe; keer ons toe naar elkaar.’ Wonderlijk hoe goed de lezingen van deze zondag bij elkaar passen. Allebei zijn ze samen te vatten in één woord, kernbegrip in de joods-christelijke traditie: ‘ommekeer’ (Hebr.: tesjoebhah). Of zoals opperrabbijn Jonathan Sacks het noemt in zijn boek Niet in Gods Naam: ‘hartsverandering’, de ‘omkeer’ (Gr.: metanoia) waartoe Johannes de Doper ons oproept aan het begin van het Marcusevangelie.

‘En het gebeurde (…)’ (Hebr.: wajehi). Zo begint de Hebreeuwse tekst over de roeping van Jeremia, en dat betekent: Let op! Er volgt iets belangrijks. Het boek Jeremia heeft een lange en ingewikkelde ontstaansgeschiedenis met verschillende auteurs, maar deze eerste verzen zetten ons op het spoor van iemand uit een priestergeslacht, rond het jaar 600 v.Chr., uit een dorp in Juda, niet ver van de zuidgrens van het toenmalige Noordrijk, waartegen hij zal gaan optreden. Hij wordt geroepen tot profeet van de Eeuwige, maar niet alleen voor zijn eigen volk en generatie. De profetieën overbruggen regeringen van meerdere koningen en zijn gericht op verschillende situaties. Misschien ook nog op die van onze tijd?

Bij Jesaja 60,1-11.17-22, Psalmen 24, Openbaring 7,2-4.9-17 en Matteüs 5,1-12 De Perzen hebben het Babylonische rijk op de knieën gedwongen. Koning Cyrus laat de ballingen na vijftig jaar (587-537 v.Chr.) terugkeren naar hun land. En ondanks de problemen die er zijn na de terugkeer, schrijft een profeet die de Trito (derde) Jesaja genoemd wordt, deze […]

Bij Deuteronomium 10,12-21, Psalmen 15 en Marcus 7,1-23 ‘Dit zijn de woorden (…)’ Zo begint het bijbelboek waaruit de eerste lezing van vandaag is genomen. In onze bijbels heet het boek Deuteronomium, ‘tweede maal de wetgeving’, daarmee verwijzend naar de eerste keer: de verbondssluiting bij de Sinai. In een lange monoloog houdt Mozes hier, aan […]

Bij Exodus 19,1-11, Psalmen 68,1-14, 1 Johannes 5,9-15 en Johannes 17,14-26 Het verhaal over de uittocht krijgt vanaf Exodus 19 een status aparte. Tot hiertoe werden de meeste hoofdstukken aaneengeregen met een koppelletter, de Hebreeuwse uau, te vertalen als ‘en’, maar meestal onvertaald gelaten. Hier ontbreekt die, alsof de schrijver wil zeggen: let op, het […]