Een nieuwe wereld
Er is een lied dat zo begint: ‘Dat een nieuwe wereld komen zal, waar brood genoeg en water stroomt voor allen.’
Er is een lied dat zo begint: ‘Dat een nieuwe wereld komen zal, waar brood genoeg en water stroomt voor allen.’
Een profeet is geen toekomstvoorspeller, maar, zoals het Griekse werkwoord prophèmi aangeeft, ‘iemand die spreekt namens’. In de Bijbel is een ware profeet iemand die spreekt namens de Eeuwige. Vandaag drie lezingen, waarin Jeremia, Jezus en Stefanus optreden als profeten. Jezus en Stefanus worden erom gedood, Jeremia verdwijnt naar Egypte. De eerste verzen van Psalm 31 zouden hun gezamenlijk gebed kunnen zijn. Kent onze tijd ook ware profeten en hoe wordt op hen gereageerd?
Het zijn lastige lezingen voor deze zondag. Ze zullen ongetwijfeld de discussie over echtscheiding losmaken. Maar gaat het alleen daarover? Maleachi spreekt in zijn tijd de priesters aan, en mannen die een gemengd huwelijk hebben gesloten. In de tweede lezing weet Jezus in een gesprek met farizeeën hun vraag over echtscheiding om te buigen naar een verrassende kern. Terwijl de psalmist Gods grootheid bezingt.
Hoe krijgen we in deze roerige tijden een helder beeld van de situatie waarin wij verkeren, of van de richting die we op dienen te gaan? We worden overvoerd met zoveel theorieën, meningen, raadgevingen en opdrachten, dat het moeilijk wordt in dat oerbos van data nog een begaanbaar pad te zien. Dat is niet alleen iets van onze tijd. Ook in de lezingen van vandaag vinden we dat terug, maar ze geven gelukkig ook zicht op de goede weg.
Volgens de inmiddels overleden opperrabbijn Jonathan Sacks zijn voor een gemeenschap deze drie zaken het belangrijkst: ouders, leraren en gedenken. Ouders en leraren moeten kinderen vertellen over het verleden, om wat toen fout ging in de toekomst te voorkomen en het goede te doen. De onderwerpen in de lezingen van vandaag bevestigen dat belang. Het vertrek uit de slavendienst in Egypte en de voetwassing door Jezus worden nog steeds verteld en herdacht.
Met alleen licht dat opgaat, ben je er nog niet. Er moet ook in geleefd worden om het te laten uitstralen.
Alle teksten van deze zondag zijn apocalyptisch getint. Ze tonen eindtijdvisioenen die iets onthullen van wat de mensheid te wachten staat. Als die voorbij zijn, zal er een definitieve eindstrijd komen tussen goed en kwaad, maar altijd met het uitzicht dat er uiteindelijk redding zal zijn en het goede zal worden beloond. ‘Beschaamd zullen zij staan, die zich beroemen op goden van niets,’ zo vat Psalmen 97:7 het samen. Hoe actueel voor onze tijd! De lezingen van vandaag stellen aan ieder van ons de vraag: Wat staat mij te doen?
De titel van deze exegese is misschien niet zo pakkend, maar de thema’s ‘deur’, ‘stem’, ‘herder’ en ‘stal’ komen in alle lezingen van deze zondag aan de orde en worden in de evangelielezing gekoppeld aan Jezus. Eigenlijk hoort ‘weidegrond’ als voedingsbron daar ook nog bij.
In 2019 was het op 29 juli Earth Overshoot Day: op die dag had de wereldbevolking al alle voedsel- en hulpbronnen opgebruikt die de aarde in één jaar kan voortbrengen. De rest van het jaar werd dus daarop ingeteerd. De profeet Joël spreekt van een sprinkhanenplaag die het land kaal achterlaat (Joël 1:1-12). Zijn wij soms als die sprinkhanen? In beide lezingen klinkt de oproep tot vasten en inkeer. Dat past niet alleen bij de indeling van het kerkelijk jaar, maar zeker ook bij hedendaagse situaties. En dat maakt beide lezingen bijzonder actueel.