Het geheel van lezingen in de Paasnacht is bedoeld als één doorlopend verhaal, van Genesis tot het open graf: ‘door de duisternis naar het licht’. Er gaat aan het einde een sterk appel tot navolging vanuit. Daarom is de Paasnacht ook traditioneel een moment waarop nieuwe gemeenteleden zich laten dopen. Veel teksten kunnen als dooptekst worden opgevat: door de dood naar het leven.
Het is nieuwjaarsdag, dus ook van mijn kant: de beste wensen voor het nieuwe jaar! Dat dit jaar een beter jaar mag worden dan het afgelopen jaar, dat gekenmerkt werd door de coronapandemie. Kerkelijk gezien is nieuwjaarsdag niet meer dan een dag waarop de nieuwe kalenders worden opgehangen. Maar het is ook de achtste dag na de geboorte van Jezus Christus. De dag waarop we erbij stilstaan dat Jezus volgens de traditie als joodse jongetjesbaby besneden werd, en zijn naam publiekelijk bekendgemaakt werd.
‘Vele eersten zullen de laatsten zijn en vele laatsten de eersten.’ Het Griekse gar (= ‘want’) in de eerste zin van ‘de gelijkenis van de gelijke beloning’ (Matteüs 20:1-16) verwijst naar deze woorden uit Matteüs 19:30, die op hun beurt weer de afsluitende opmerking vormen van Jezus’ antwoord op een vraag van een jongeman in de voorafgaande perikoop. Deze vroeg aan Hem: ‘Meester, wat voor goeds (Gr.: ti agathon) moet ik doen om het eeuwige leven te verwerven?’ (19:16). Maar Jezus keert die ‘wat-vraag’ om naar een ‘wie-vraag’: Wie is goed en aan wiens geboden moet je je houden?
De aandacht voor dierenrechten en dierenwelzijn lijkt typisch iets van deze tijd te zijn. Met de scheppingsorde is immers een fundamenteel verschil tussen mens en dier vastgelegd. De mens is rentmeester van de schepping, en alle andere schepselen hebben zich daarnaar te voegen. In Exodus 23 zitten we in de ‘toelichtingen bij de Tien Geboden’. Hier worden de Tien Woorden uitgebreid en voorzien van de nodige verheldering. Zo blijkt er onder het gebod om geen valse getuigenissen af te leggen nog veel meer te vallen. Ook eigendomsrecht valt hieronder. En blijkbaar dus ook dierenrechten.
Farao’s hart, daar draait het om. Het wordt maar liefst twintig keer genoemd in de verhalen over de tien plagen. Bij de zevende wordt dit hart direct doelwit. ‘Ik (zal) al Mijn plagen in uw hart zenden’, luidt de Statenvertaling van Exodus 9:14.
Aan de hand van de Griekse narratieve signaalwoorden egeneto de of kai egeneto (= ‘en het geschiedde’; niet vertaald in de Nieuwe Bijbelvertaling) kan Lucas’ vertelling van Jezus’ geboorte in drie gedeelten worden ingedeeld: Lucas 2:1-5: het grotere kader van de geboorte; Lucas 2:6-14: de omstandigheden van en de verkondiging over de geboorte door de engelen; Lucas 2:15-20: de reacties van de herders en allen die ervan hoorden. Het signaalwoord egeneto klinkt nogmaals als plotseling de hemelse legermacht van engelen verschijnt (Lucas 2:13), waardoor hun koor extra wordt uitgelicht.
De maatschappij waarin Micha leeft, is een samenleving in grote crisis door de druk van een ophanden zijnde oorlog. De Assyriërs hebben het noordelijke tienstammenrijk veroverd, en ook het zuidelijke tweestammenrijk staat onder grote druk van deze vijand. Hierop zijn twee reacties mogelijk: ongerechtigheid, die Micha om zich heen ziet, of bekering. Micha kiest voor dit laatste.
Het verhaal van David en Goliat staat in de Nederlandse top-5 van meest geliefde bijbelverhalen. Zo lezend is het wel duidelijk waarom; het heeft alle elementen in zich van een jongensboek: de herdersjongen wint met lef, bluf en slimheid van de reuzenkrijger. De boodschap: wie niet sterk is, moet slim zijn.
In zowel Prediker 2 als de gelijkenis uit Lucas 12 lijkt een nog steeds actuele zingevingsvraag te worden aangesneden: wat is nu werkelijk de waarde van het leven? In de context van het evangelieverhaal gaat het in bredere zin om de vraag: wat is het leven waard voor God? Farizeeën en schriftgeleerden zien het leven als handelswaar, net zoals ze een waardentabel hanteren voor de offerdieren. Maar God, voor wie alle leven even dierbaar is (Lucas 12:6-7), heeft geen plaats op deze balans.
