Valsheid in woord en geschrift is zo oud als de mensheid, blijkbaar óók onder profeten. Fake news is niets nieuws. Wie en wat deugt en wat niet? Lastige vraag! Wie de eerste wil wezen, zal de allerlaatste zijn – en aller dienaar (Marcus 9:35). ‘De broeder kent de broeder’ geenszins ‘als een die voor moet gaan’ (LB 991). Ook al een oeroud probleem, van de eerste kring rond Jezus tot in de kerk van vandaag.
Als Jozef alleen is met zijn broeders begint hij luid te wenen (Hebr.: bakhah). Dan vraagt hij aan zijn broeders: ‘Leeft mijn vader nog?’ (Genesis 45:3). Deze vraag is opmerkelijk, aangezien Jozef dat al weet. Hij heeft dat kunnen opmaken uit het pleidooi van Juda (44:18-34) die zegt: ‘Wij hebben een oude vader’ (44:20). Juda noemt wel het sterven van zijn vader, maar doelt daarmee op wat zou kunnen gebeuren als hij zonder Benjamin, de jongste broeder, zou terugkeren (44:22.31).
De evangelielezing van deze zondag behandelt zowel de relatie tussen Johannes de Doper en Jezus, als de rol van Jezus in relatie tot het getuigenis over God. De tekst staat tussen Jezus’ gesprek met Nikodemus (Johannes 3:1-21) en de ontmoeting van Jezus met de Samaritaanse vrouw (4) in. Thema’s uit deze beide verhalen, zoals Jezus’ identiteit (Samaritaanse vrouw) en Jezus’ relatie tot ‘boven’ (Nikodemus) komen terug in Johannes 3:22-36.
Twee verhalen, twee onafhankelijke vrouwen die beiden een huishouding voeren waar mensen komen en gaan en gastvrijheid hoog in het vaandel staat. Twee vrouwen die het beeld oproepen van de lofzang op de sterke vrouw in Spreuken 31:10-31.
Matteüs 18 laat zien dat ook de vroegste gemeente zich met uitdagingen omtrent de interne orde geconfronteerd zag. De omgang met schuld en vergeving speelde daarbij een centrale rol. In Matteüs 18:21-35 stelt Jezus dat de roeping tot vergeving geen grenzen kent. Tegelijkertijd schetst Hij hoe deze vergeving via een weg van berouw en het inzien van schuld bereikt wordt. Een recentelijk naar voren gebrachte notie dat vergeving in het Nieuwe Testament alleen door een hoger aan een lager geplaatste geschonken kan worden, vindt hier dus geen basis.
In de perikopen voor deze zondag wordt de verantwoordelijkheid voor de ander bijzonder scherp aangezet. Zorg dragen voor de ander is niet alleen belangrijk in materieel opzicht, maar ook in moreel opzicht. In mijn eigen praktijk merk ik dat deze gedachte niet meer vanzelfsprekend is. Deels is dat een terechte angst om de ander de maat te nemen. Maar wanneer slaat deze bescheidenheid om in onverschilligheid? De teksten van deze zondag geven alle aanleiding om hierover verder te denken.
Wie als kind van Abraham benoemd wordt, weet zich deel uitmaken van een eeuwenlange traditie van goddelijke ontferming en beloften. Wie tot de kinderen van Abraham gerekend mag worden, is een terugkerende discussie door het Lucasevangelie heen en wordt in Lucas 19 verbonden met Jezus’ identiteit als Mensenzoon.
Saul wil David doden en probeert hem te vinden. Zijn achtervolging moet hij staken vanwege de strijd tegen de Filistijnen. Maar na een veldslag tegen hen vervolgt hij zijn zoektocht naar David. David zoekt een veilig heenkomen en zet zich neer in het moeilijk toegankelijke gebied van de ‘bron Gedi’ (Hebr.: ‘ein-gèdi – 24:1). Saul gaat daar met drieduizend van zijn beste mannen naar hem op zoek. Hij zoekt hem tegenover de Steenbokrotsen. Dat is de plaatsnaam van een vrijwel ontoegankelijke plek.
In de voorgaande hoofdstukken, waarin de liefde van Sauls kinderen Michal (18:20-29; 19:11-17) en Jonatan (19:1-7; 20:1-43) voor David de groeiende haat van hun vader omlijst, was er al sprake van dat David moet vluchten. Zijn eerste gang is naar Samuël (19:18-24).
