Anno 2017 is het kerkliedrepertoire explosief gegroeid. Voor elk aspect van vieren en geloven moet wel een mooi lied op maat te vinden zijn, maar hoe vind je je weg in de twaalf gangbare verzamelbundels en zo’n tachtig kleinere bundels? En waar vind je informatie over de herkomst van liederen en meer over bewerkingen en koorzettingen? De Kerkliedwiki helpt.
Toegegeven, het is een aparte liedkeuze die deze oude dame voor haar begrafenis heeft gemaakt. Maar uit veel gesprekken en contacten die ik in mijn functie als geestelijk verzorger met ouderen heb, blijkt hoe belangrijk muziek en liederen voor veel oudere mensen in verband met hun geloof zijn.
‘Misschien wel de belangrijkste weg die alle jongeren bewandelen, op zoek naar hun identiteit, en naar iets wat ‘vonkt’ – allemaal oerreligieuze zaken – is die van de popmuziek. Ik zou de stelling wel aandurven dat de hedendaagse, ook Nederlandstalige muziek, op dit moment de ‘religie voor jongeren’ is.’
Een tijdje geleden was ik samen met Catrien Posthumus Meyjes een paar keer een uur in een zorgcentrum. Met een huiskamer vol dementerende hoogbejaarden gingen we zingen. ‘Een karretje op de zandweg reed’, ‘’t Hijgend hert der jacht ontkomen’, ‘Op de grote, stille heide’, ‘Gelukkig is het land dat God de Heer beschermt’ – dat soort liedjes. Ook ‘Elsje fiederelsje’ was populair. Er werd meegezongen, er werd doorheen geslapen, er werd gefascineerd naar het pianospel gekeken. Gezichten, handen en lichamen ontspanden. Tijdens dit uurtje zingen en luisteren werden diepe lagen aangeboord: achter het bewustzijn verdwenen herinneringen, niet meer te vangen geloofsbelevingen.
Diverse van de meest toonaangevende en populairste componisten van de tweede helft van de twintigste eeuw waren casu quo zijn christenen. Hun muziek is onder christenen vaak weinig tot niet gekend. Dit artikel beoogt een introductie te zijn tot een rijke bron, waaraan zeker diegenen die geroepen zijn anderen met het levende Woord te bezielen, inspiratie voor hun eigen geloofsleven kunnen opdoen.
Binnen de liturgie heeft muziek niet alleen de functie van ‘achtergrondmuziek’ of is vooral belangrijk vanwege de tekst die het draagt, muziek heeft méér te bieden. Muziek is een van de bouwstenen van liturgie en kan ook gezien worden als een toevluchtsoord, waar ruimte is voor rust en focus.
De Kerk is altijd een zingende kerk geweest. Uit beschrijvingen komt een beeld naar voren van diensten waarin het zingen een belangrijk onderdeel vormt, al lopen de gebruiken flink uiteen. Elk vogeltje zong zoals het gebekt was. Ook de behoefte bijbelse teksten vanuit een eigen perspectief te bezien en te bezingen is van alle tijden. De creativiteit en de vrijheid waarmee de middeleeuwse makers van liturgische gezangen de Bijbel en andere bronnen gebruikten, staat echter in contrast met de wijze waarop in de huidige kerk vertalingen en nieuwe gezangen worden beoordeeld en gecensureerd. Over de actualiteit van het gregoriaans en de gezongen mis, waarin psalmen de hoofdmoot vormen.
‘Geen geloof zonder muziek.’ Deze stevige stelling wil dit themanummer van Handelingen poneren, en niet zonder reden. Eeuwenlang heeft de kerk, met Augustinus voortbouwend op een antiek concept, gesteld dat de hele schepping doortrokken was van musica – de Latijnse naam voor muziek. Muziek was volgens Augustinus een donum Dei, volgens Luther zelfs optimum Dei donum: door de Schepper zelf in de schepping gelegd, met een orde, schoonheid en structuren die herkenbaar zijn en tot liefde voor God oproepen.
