Hoewel het alweer enige tijd geleden is dat een Trendbericht Homiletiek in Handelingen verscheen, blijft de preek aandacht krijgen, zoals in het recente themanummer De magie van het gesproken woord (2020/1). In dit trendbericht concentreer ik mij op een paar ontwikkelingen in het vakgebied van de afgelopen vijf jaar, 2015-2020.

Sinds de publicatie van Practical Theology: An Introduction van Richard Osmer in 2008 beleeft het genre van inleidingen praktische theologie een ware hausse. Toen Collaborative Practical Theology van Henk de Roest verscheen, liep ik dan ook niet direct over van enthousiasme, behalve dan dat een collega praktisch-theoloog van Nederlandse bodem dit had gepubliceerd, en nog wel bij Brill in de goede serie Theology in Practice. Echter, De Roest slaagt er overtuigend in een nieuwe weg te wijzen voor wat hij ‘een ernstige tekortkoming’ in de uitoefening van praktische theologie noemt, namelijk ‘om academische praktisch-theologen, professionele praktijkbeoefenaars, alledaagse gelovigen, adviseurs en studenten bij onderzoek te betrekken’ (blz. 129, mijn vertaling). Ik wil graag een reactie geven op wat dit boek kan betekenen voor opleidingen theologie.

In de afgelopen jaren hebben denkers rond kerkopbouw en praktische ecclesiologie niet stil gezeten. In dit korte Trendbericht lichten we er een aantal specifieke thema’s uit. Daarnaast is er op de website van dit tijdschrift parallel hieraan het veel uitvoeriger en bredere Literatuuroverzicht rond dit onderzoeksveld. We concentreren ons hier op achtereenvolgens leiderschap, pionieren en […]

Geertje Mak (1961) is historica en bijzonder hoogleraar. In haar onderzoek heeft ze zich onder andere gericht op sekse, seksualiteit, sekse-identiteiten en hoe lichamelijke verschillen tot identiteiten zijn gemaakt. In 1997 promoveerde ze aan de Universiteit van Utrecht op het proefschrift Mannelijke vrouwen. Over grenzen van sekse in de negentiende eeuw. Ze doceerde van 2005 tot 2016 gendergeschiedenis aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Per 1 september 2016 bekleedt ze de bijzondere leerstoel Politieke geschiedenis van gender in Nederland aan de Universiteit van Amsterdam, ingesteld vanuit de Stichting Wilhelmina Drucker Fundatie.

Net als in andere West-Europese landen is in Nederland in de afgelopen decennia de rol van geïnstitutionaliseerde religie afgenomen. Tussen 1966 en 2015 daalde het aandeel Nederlanders dat gelooft in een God of hogere macht én regelmatig naar de kerk gaat (minimaal één keer per maand) van 59% naar 14%. Deze secularisering heeft de afgelopen decennia bij Nederlandse vrouwen minder sterk plaatsgevonden dan bij mannen en hierdoor zijn vrouwen tot op de dag van vandaag religieuzer dan mannen. Zo beschrijven vrouwen in 2019 zichzelf vaker als religieus (37% enigszins of zeker) dan mannen (29%). Ook bij bidden zien we dit soort verschillen: respectievelijk 26% en 20% deed dit in 2019 minimaal wekelijks. In het proefschrift (Kregting 2019) geven we verklaringen voor zowel de secularisering die in Nederland heeft plaatsgevonden als voor de aanhoudende religieuze verschillen tussen Nederlandse mannen en vrouwen.

In dit nummer van Handelingen staat het verschijnsel kerkverlating in protestantse kerken centraal. De bijdragen bieden mogelijkheden om dit verschijnsel te leren kennen en duiden, om kerkelijk leidinggevenden inzicht te geven en mogelijke handelingsperspectieven te schetsen. Dat kerkverlating in deze Handelingen-editie belicht wordt vanuit uitsluitend protestantse hoek is een beperking in meerdere opzichten. Allereerst functioneel […]

Toen ik eind jaren tachtig op de jeugdvereniging zat van de Christelijke Gereformeerde Pniëlkerk in Veenendaal, werd daar het Jongeren Evangelisatie Project gestart (JEP). Dat hield in dat kerkelijk actieve jongeren werden ingeschakeld om op bezoek te gaan bij jongeren die nog wel op de ledenlijst stonden, maar die nooit meer in de kerk kwamen. […]

Sinds vorig jaar bezoeken Johan (33) en Aline (29) regelmatig met hun kinderen Joas (2) en Eva (4) de zondagse samenkomsten in de gemeente. Ze komen uit een traditionele kerk in het centrum, maar voelen zich aangetrokken tot de diversiteit van sprekers, de liedkeuze en het kinderwerk in onze gemeente. Na een jaar sluiten ze zich graag aan als vriend van de gemeente. Tijdens het kennismakingsgesprek wordt gevraagd welke taken ze in de kerk zouden willen oppakken. Een ongemakkelijke stilte volgt. ‘Moet dat dan?’ Veel contact met andere mensen uit de kerk hebben ze niet. Ze bezoeken tweemaal per maand de samenkomsten, de andere zondagochtenden worden gevuld met mountainbiken en andere kostbare tijd en aandacht voor het gezin, die doordeweeks nogal eens ontbreekt.

Heilzame presentie. Diaconale betrokkenheid als leeromgeving voor protestantse kerken Diaconaat verrijkt en verdiept het geloof van gemeenteleden en gemeenschappen. Wat leren zij van hun diaconale werk en is hiervoor genoeg aandacht in de kerken? Bert Roor stelde deze vragen in zijn proefschrift (2018) en bespreekt hier hoe diaconaal leren op gang komt en wat het […]