Naarmate we bij uitvaarten minder zeggen over de dode als dode, gaat het meer over diens leven en over de nabestaanden. In de op de persoonlijke biografie toegesneden uitvaartrituelen ontbreekt vaak een zingevende verwijzing. Het grote verhaal van de christelijke traditie heeft plaats gemaakt voor het kleine persoonlijke verhaal van het individu.
Dood en verderf niet kunnen gedenken omdat de herinnering uitgewist is, is misschien nóg erger dan wát er uitgewist is. Er moet een plaats zijn om bij de wonden van het onrecht te waken. Jezus werd de plaats waar het naam- en spoorloze lijden herdacht wordt. Gedenken is herinneren aan wat gebeurt en gebeurd is. Wezenlijk is wat God over de Israëlitische slaven zei: ‘Ik ken hun lijden.’
In een rouw- en verliesgroep praatten ouderen over hoe het is om ‘nabestaande’ te zijn. Ze her- en verkenden de verschillende rouwtaken die Manu Keirse onderscheidt: het verlies erkennen, ervaren van de pijn, aanpassen aan een nieuw leven en vooruit kijken. Hoe ga je alleen verder na een leven samen?
Nadat haar moeder overleden is, cirkelt Barbara Zwaan rond het begrip ‘vrede’. Ze voelt iets van vrede terugkomen als ze zich al wandelend met haar verbindt. De innerlijke vrede van haar moeder was gegroeid, naarmate ze zich meer moest overgeven aan het vergeten, dat bij haar dementie hoorde. Nu ze in haar hemelhuis is, is die vrede volmaakt. Barbara’s ontdekking dat de geestelijke verwevenheid sterker is dan de dood, voelt als thuiskomen, in vrede.
Boos zijn op een overleden echtgenoot, die zelf zijn dood koos, is moeilijk. Door de opstandigheid te verbinden met de opstanding na Pasen, komt die woede in een ander perspectief te staan.
In 2019 besloot emeritus predikant Wim Jansen een jaar lang te schrijven over zijn leven met God, niet wetend dat in dat jaar bij hem ongeneeslijke kanker zou worden geconstateerd. Het is dan ook niet verwonderlijk dat veel van zijn bespiegelingen cirkelen rond dood, liefde en God. ‘Wat gebeurt er dan in mij en hoe […]
Als alles gezegd en gedaan was bij het afscheid, herinneringen waren opgehaald, liederen hadden geklonken, gebeden waren gezegd, het kleine verhaal van een mensenleven verbonden was met het grote verhaal van de Eeuwige en de overledene gezegend, dan gebeurde het.
De dood is een scheidslijn. Een transitie. Ook als je op latere leeftijd je nog veel oudere ouders verliest word je ineens van ‘kind van’ alleen nog (groot)ouder. Je bent nu zelf de oudere generatie.
In het leven heb ik vooral geleerd dat je nooit moet wachten als je geroepen wordt. Ik werd een paar maanden geleden gebeld door een oudere man uit onze kerk. Hij was ziek en wist dat hij ging sterven. Hij had in overleg met de leden van onze uitvaartgroep alles op papier gezet over zijn laatste afscheid. Alles was geregeld. En toch wilde hij me zien en nog een keer spreken. Ik ben meteen naar hem toegegaan.
