Toen ik in 1988 mijn werkzaamheden als gevangenispredikant van Molukse afkomst in het Jeugdhuis van bewaring ‘de Vest’ te Haarlem oppakte, kwam ik terecht in een door secularisatie doordrenkte omgeving. Het merendeel van de jonge gevangenen was niet gewend om actief of in stilte mee te doen in de erediensten. Ze waren onbekend met de liturgie en de liederen uit de kerkelijke zangbundels. De Bijbelse verhalen die ze gehoord hadden waren ze grotendeels kwijt geraakt. In het Protestantse team van geestelijke verzorgers van de twee Haarlemse huizen van bewaring zochten wij naar een manier om tijdens de kerkdiensten de gevangenen te bereiken.

Contextuele Bijbelinterpretatie heeft vaak een wat exotische reputatie. Exotisch omdat het zich buiten de gebaande paden van de ‘gewone’ Bijbelwetenschap beweegt en exotisch omdat het zich vaak met Bijbelinterpretatie ‘overzee’ bezighoudt. Beide zijn ze echter wel degelijk van belang omdat ze verder leren kijken dan het gebruikelijke, hoe waardevol dat ook is, en zo buiten de eigen bubbel laten stappen. De keerzijde is dat de eigen context, in dit geval de Nederlandse, buiten beeld raakt.

Allard Pierson (1831-1896) is tegenwoordig vooral bekend om zijn principiële aftreden als predikant, waarmee hij in 1865 de positie van de moderne theologen in de Nederlandse Hervormde Kerk onder druk zette.[1] Daarnaast zullen zijn Oudere Tijdgenooten (1888) en enkele andere werken nog niet vergeten zijn. Dat Pierson ook literair proza geschreven heeft, is minder bekend. Ook daarin komt zijn theologische denken tot uitdrukking. Dit artikel bekijkt middels een literaire analyse welke theologische lijnen naar voren komen in zijn roman Adriaan de Mérival. Een leerjaar (1866).

Ervaringen van vreemdeling zijn en het verlangen om thuis te komen worden door miljoenen mensen gedeeld. Soms snijden ze diepe en uitermate pijnlijke voren in mensenlevens, zoals bij vluchtelingen of gedwongen migranten. Soms zijn ze milder van aard, zoals bij mensen die vrijwillig een leven in den vreemde opzoeken. Maar ook mensen die niet fysiek over de wereld reizen kunnen er last van hebben in onze geglobaliseerde samenlevingen, waar het geografische of geestelijk thuis zo veranderd is dat het inmiddels als vreemd ervaren wordt

‘In the powerful name of our Lord Jesus Christ I command you: go out of this woman and leave her in peace!’ Geknield aan het voeteneinde van een bank sprak ik deze woorden zo overtuigend mogelijk uit, en herhaalde dit gebed keer op keer. Op de bank, in de woonkamer van een huisje naast de Reformed Church in Madalitso, Zambia, lag een vrouw. Ze was gekleed in het uniform van de Chigwirizano, de vrouwenvereniging van de Reformed Church in Zambia (RCZ).

In november 2015 werd ik als intercultureel theoloog uitgenodigd deel te nemen aan een symposium van de afdeling Transculturele Psychiatrie van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVP) met als thema: ‘Geesten en psychiatrie: hoe komen patiënt en behandelaar tot een gezamenlijk verhaal?’ Mijn bijdrage over bezetenheid maakte deel uit van een complex netwerk van interculturele ontmoetingen. Er was sprake van een gesprek tussen psychiaters en geestelijk verzorgers, waarbij deze afdeling van de NVP om begrijpelijke redenen een aanmerkelijk aantal leden had met een niet-Nederlandse achter-grond.

Al een aantal jaren bezoek ik regelmatig de collega’s op drie theologische faculteiten in Indonesië. Ik heb er lessen gegeven en bijgewoond, op conferenties papers gepresenteerd en aangehoord, en boeken en artikelen gelezen van Indonesische auteurs. Mijn beperking is dat ik het Indonesisch niet machtig ben, waardoor ik slechts toegang heb tot de Engelstalige boeken en artikelen. Daarvan zijn er overigens steeds meer.

Het Moluks wereldbeeld wordt gekenmerkt door harmonie met God, de levenden en de voorouders (lïvïng dead). In de beleving van Nederlandse studenten spelen de voorouders geen enkele rol. Tijdens een college Mis-siologie kregen Nederlandse en Molukse studenten theologie de opdracht om in gemengde groepjes met elkaar te discussiëren over de vragen: Wat is jouw wereldbeeld? Hoe past God daarin en hoe communiceert God vandaag de dag met jou? De eerste vijf minuten was het oorverdovend stil.

De titel van mijn bijdrage spreekt van ‘de klassieke oecumene’. Ik versta daaronder de interactie tussen verschillende kerktradities met het oog op hun onderlinge eenheid. Die interactie vindt doorgaans plaats in gesprekken (dialogen) over theologische verschillen. Die verschillen hebben vaak voor een belangrijk deel te maken met de westerse kerkgeschiedenis.