Wat verbeeldt de kerk zich wel niet? Wie is ze in de democratische rechtsstaat? Wie is ze tegenover de overheid? Over deze vragen gaat dit artikel. Centraal staat het rapport ‘De kerk en de democratische rechtsstaat’, een document waarin de Protestantse Kerk haar positie bepaalt ten opzichte van rechtsstaat en overheid. Om beslagen ten ijs te komen, begin ik met een weergave van de politieke theologie van de prominente Amerikaanse theoloog Stanley Hauerwas.

De tijd dat de predikant voornamelijk zwaaiend door het dorp heen fietste en een mooie preek op zondag hield, ligt achter ons. Zij wordt geacht naast herder en leraar ook missionair, een vaardig bestuurder en een inspirator voor de vrijwilligers te zijn. Ook dient de predikant er een gezond geloofs-leven op na te houden, zich permanent te laten bijscholen, de gemeente te redden van krimp én een woord voor de wereld te hebben.

Actuele en maatschappelijke discussies (over de regie) over het menselijk leven, die zowel het begin als de voltooiing ervan omvat, gaan ook over de grondrechten in het algemeen en de godsdienstvrijheid in het bijzonder. Voor de één is die vrijheid grondwettelijk te ruim gesteld terwijl de ander zich juist in zijn of haar vrijheid beperkt voelt, of dat nu terecht is of niet. Emoties zitten diep en komen aan de oppervlakte als grondrechten botsen.

Het bijna tien jaar geleden door de PKN-synode vastgestelde rapport De kerk en de democratische rechtsstaat – een positiebepaling1 was bedoeld als handreiking voor kerk en gemeente en schetst de positie die een kerk in zou kunnen nemen in een staat die een rechtsstaat ambieert te zijn. De positiebe-paling ziet hier in de eerste plaats op uitkomsten van binnenkerkelijk debat.

In het Oecumenisch Leesrooster dat in vele protestantse gemeenten wordt gevolgd, staat een jaar lang een van de synoptische evangeliën centraal. Dit kerkelijk jaar 2017-2018 wordt er naar het Evangelie naar Marcus geluisterd, althans dat lijkt de bedoeling. Want wat is het geval? Marcus kent geen ‘tra-ditionele’ kerstverhalen (kindeke Jezus in een voerbak, herders), ook geen adventsverhalen (Elisabeth met Zacharias die 9 maanden stom moet zijn).

In een onbevangenheid die in onze tijd nog moeilijk voorstelbaar is poneerde Montesquieu in zijn “Over de geest van de wetten” de stelling dat een gematigde staatsvorm beter past bij het christendom en een despotie beter bij de Islam. In de wereld van het christendom heeft de vorst vertrouwen in zijn onderdanen en de onderdanen […]