Kanaän, Israël, Palestina: drie historische namen voor één landje op het kruispunt van drie werelddelen, momenteel bewoond door twee volken die het allebei claimen, maar in een ongelijke machtsverhouding. Van wie is dat land? Van de Israëli’s? Van de Palestijnen? Van allebei? Van geen van beide? Is het van God? Heeft God het aan één van deze volken gegeven? Of aan beide? Deze vragen houden theologisch Nederland al enkele decennia sterk verdeeld. De pijnlijke tweestrijd in het beloofde land zelf horen we terug in het debat.

Paul Silas Petersons The Early Barth,1 een studie die een bewerking vormt van het manuscript waarop hij aan de universiteit van Tübingen zijn Habilitation haalde, is al even provocatief voor bewonderaars van de theoloog Karl Barth als zijn in 2015 uitgegeven Dissertation over Hans Urs von Balthasar was voor diens, met name diens Rooms-Katholieke bewonderaars.2

In veel kerken klinkt op zondag de Apostolische Geloofsbelijdenis. Met deze belijdenis wordt onder andere het geloof in God als Schepper van hemel en aarde uitgesproken. Gelovigen kunnen daar vragen bij hebben. Op school leren onze kinderen dat de aarde minstens vierenhalf miljard jaar oud is, dat de mens (homo sapiens) zeer laat, zo’n 200 duizend jaar geleden, op het wereldtoneel is verschenen en uit een primaat is ontstaan.

De centrale stelling van deze bijdrage is: de weduwe in Markus 12,41-44 handelt volgens Jezus subversief als ze haar hele levensonderhoud in de offerkist doet, of op een andere manier aan de Tempel toevertrouwt.1 Ze is geen vroom voorbeeld van godsvertrouwen, ze is geen paradigma van discipelschap of echte devotie2 en ze is geen christologische chiffre3.

n het Dienstboek is het gewoon ‘de tiende zondag van de herfst’. Gebrui-kelijker is intussen: de laatste zondag van het kerkelijk jaar. Artikel VII van de kerkorde wijdt er geen woord aan. Wel aan de zondag van de Drie-eenheid, die geleidelijk in meer gemeenten echt een plaats lijkt te krijgen. Ook aan de dag van de kerkhervorming waarvoor steeds minder gemeenten de handen op elkaar oftewel de mensen bij elkaar weten te krijgen. Maar de laatste zondag van het kerkelijk jaar wordt niet expliciet genoemd; zij mag wel meebedacht worden onder de ‘diensten van rouwdragen en gedenken’.

Ervaringen van vreemdeling zijn en het verlangen om thuis te komen worden door miljoenen mensen gedeeld. Soms snijden ze diepe en uitermate pijnlijke voren in mensenlevens, zoals bij vluchtelingen of gedwongen migranten. Soms zijn ze milder van aard, zoals bij mensen die vrijwillig een leven in den vreemde opzoeken. Maar ook mensen die niet fysiek over de wereld reizen kunnen er last van hebben in onze geglobaliseerde samenlevingen, waar het geografische of geestelijk thuis zo veranderd is dat het inmiddels als vreemd ervaren wordt

‘In the powerful name of our Lord Jesus Christ I command you: go out of this woman and leave her in peace!’ Geknield aan het voeteneinde van een bank sprak ik deze woorden zo overtuigend mogelijk uit, en herhaalde dit gebed keer op keer. Op de bank, in de woonkamer van een huisje naast de Reformed Church in Madalitso, Zambia, lag een vrouw. Ze was gekleed in het uniform van de Chigwirizano, de vrouwenvereniging van de Reformed Church in Zambia (RCZ).

Op 11 oktober 2018 verzamelden zich acht mensen op Nieuw Hydepark in Doorn. Het merendeel kende elkaar niet, maar ze hadden gemeen dat ze allemaal voormalige uitgezonden theologische medewerkers waren van een Nederlandse zendingsinstantie, gelieerd aan de Protestantste Kerk in Nederland. Ze waren ingegaan op een uitnodiging van de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) om met elkaar de ervaringen die ze in hun interculturele bestaan hadden opgebouwd theologisch productief te maken ten behoeve van kerk, samenleving en theologische wetenschap.

In november 2015 werd ik als intercultureel theoloog uitgenodigd deel te nemen aan een symposium van de afdeling Transculturele Psychiatrie van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVP) met als thema: ‘Geesten en psychiatrie: hoe komen patiënt en behandelaar tot een gezamenlijk verhaal?’ Mijn bijdrage over bezetenheid maakte deel uit van een complex netwerk van interculturele ontmoetingen. Er was sprake van een gesprek tussen psychiaters en geestelijk verzorgers, waarbij deze afdeling van de NVP om begrijpelijke redenen een aanmerkelijk aantal leden had met een niet-Nederlandse achter-grond.