Ervaringen van vreemdeling zijn en het verlangen om thuis te komen worden door miljoenen mensen gedeeld. Soms snijden ze diepe en uitermate pijnlijke voren in mensenlevens, zoals bij vluchtelingen of gedwongen migranten. Soms zijn ze milder van aard, zoals bij mensen die vrijwillig een leven in den vreemde opzoeken. Maar ook mensen die niet fysiek over de wereld reizen kunnen er last van hebben in onze geglobaliseerde samenlevingen, waar het geografische of geestelijk thuis zo veranderd is dat het inmiddels als vreemd ervaren wordt

‘In the powerful name of our Lord Jesus Christ I command you: go out of this woman and leave her in peace!’ Geknield aan het voeteneinde van een bank sprak ik deze woorden zo overtuigend mogelijk uit, en herhaalde dit gebed keer op keer. Op de bank, in de woonkamer van een huisje naast de Reformed Church in Madalitso, Zambia, lag een vrouw. Ze was gekleed in het uniform van de Chigwirizano, de vrouwenvereniging van de Reformed Church in Zambia (RCZ).

Op 11 oktober 2018 verzamelden zich acht mensen op Nieuw Hydepark in Doorn. Het merendeel kende elkaar niet, maar ze hadden gemeen dat ze allemaal voormalige uitgezonden theologische medewerkers waren van een Nederlandse zendingsinstantie, gelieerd aan de Protestantste Kerk in Nederland. Ze waren ingegaan op een uitnodiging van de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) om met elkaar de ervaringen die ze in hun interculturele bestaan hadden opgebouwd theologisch productief te maken ten behoeve van kerk, samenleving en theologische wetenschap.

In november 2015 werd ik als intercultureel theoloog uitgenodigd deel te nemen aan een symposium van de afdeling Transculturele Psychiatrie van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVP) met als thema: ‘Geesten en psychiatrie: hoe komen patiënt en behandelaar tot een gezamenlijk verhaal?’ Mijn bijdrage over bezetenheid maakte deel uit van een complex netwerk van interculturele ontmoetingen. Er was sprake van een gesprek tussen psychiaters en geestelijk verzorgers, waarbij deze afdeling van de NVP om begrijpelijke redenen een aanmerkelijk aantal leden had met een niet-Nederlandse achter-grond.

Al een aantal jaren bezoek ik regelmatig de collega’s op drie theologische faculteiten in Indonesië. Ik heb er lessen gegeven en bijgewoond, op conferenties papers gepresenteerd en aangehoord, en boeken en artikelen gelezen van Indonesische auteurs. Mijn beperking is dat ik het Indonesisch niet machtig ben, waardoor ik slechts toegang heb tot de Engelstalige boeken en artikelen. Daarvan zijn er overigens steeds meer.

Het Moluks wereldbeeld wordt gekenmerkt door harmonie met God, de levenden en de voorouders (lïvïng dead). In de beleving van Nederlandse studenten spelen de voorouders geen enkele rol. Tijdens een college Mis-siologie kregen Nederlandse en Molukse studenten theologie de opdracht om in gemengde groepjes met elkaar te discussiëren over de vragen: Wat is jouw wereldbeeld? Hoe past God daarin en hoe communiceert God vandaag de dag met jou? De eerste vijf minuten was het oorverdovend stil.

Lezend in de Bijbel valt op hoe vaak de vertelling zich buiten afspeelt. In de achtste Psalm gaat het over ‘de maan en de sterren door U daar bevestigd’, en over de ‘dieren van het veld, de vogels aan de hemel, de vissen in de zee’. Het zou best wel eens zo kunnen zijn dat de Bijbelschrijvers meer van hun tijd in de open lucht doorbrachten dan wij. Hetzelfde geldt trouwens voor ons voorgeslacht in een nog niet eens zo ver verleden.