Laatst reed ik langs een MBO onderwijsinstelling, waar op de gevel een spandoek hing met de woorden ‘worden wie je bent.’ Het doek hing daar ter promotie van de open dagen. Met deze slogan lijkt de onderwijsinstelling perfect aan te sluiten bij de zoektocht waar veel jongeren zich in bevinden; de zoektocht naar de eigen identiteit.

Bij het verschijnen van het meest recente deel van ‘Verzameld werk’ van Van Ruler (deel 5-C), hield Kees van der Kooi deze lezing over belijdenis en leertucht. “Een harde noodzaak, dat klonk lekker provocerend uit de mond van een gereformeerde jongen die zich anders dan sommige leeftijdgenoten niet schaamt uit dat nest te komen.”

In 2021 heeft Dirk van Keulen zijn onderzoek gepubliceerd naar wie er allemaal op Van Rulers overlijden in december 1970 schriftelijk in kerkelijke en brede journalistiek gereageerd hebben.[i] Van Keulen geeft hiermee niet alleen een geordende aanzet voor de Van Ruler-receptiegeschiedenis, die veel breder is dan kerkelijk Nederland, maar construeert ook een momentopname van publieke theologie eind jaren zestig, begin jaren zeventig in Nederland.

‘Kerken zouden veel vaker hun deur moeten openzetten.’ Je hoort het regelmatig iemand zeggen. En terecht natuurlijk. Want zo’n open-deur-beleid kan veel opleveren. De ervaringen van Christina Pumplun in de Westerkerk in Amsterdam zijn er een mooie illustratie bij. Nu is de ‘Wester’ natuurlijk niet zomaar een kerk: met haar rijke geschiedenis, dynamische locatie, majestueuze toren en indrukwekkende binnenruimte. Toch ben ik ervan overtuigd dat ook andere kerken er wél bij zouden varen wanneer zij wat vaker de deuren zouden opzetten. Uiteraard elk om een eigen unieke manier.

Hoe verhouden we ons als kerk tot de dertigers die geen ambitie hebben om een trouw kerklid te worden? Die vraag houdt de Protestantse Kerk bezig. Het boek van Rutger Bregman, ‘De meeste mensen deugen,’ geeft raakvlakken waarover kerk en dertigers in gesprek kunnen gaan.

’Allerzielen op de begraafplaats’ doet denken aan twee dingen: Chocomel en kaarsjes. Het samenkomen op de begraafplaats met Allerzielen is een gebeuren waar kerken vaak graag en welkom een rol op zich nemen. Maar ook in de kerk noemen we de namen. Is dat niet wat dubbel?

Willem Barnard dichtte ooit over de Westerkerk in Amsterdam, als ‘een plek in het bos van de binnenstad als een licht punt.’ Kon Barnard bevroeden dat zijn wens voor de Wester uit zou komen, maar ook dat het een klus van formaat zou zijn om die ‘lichte plek’ open te houden?

We hebben de neiging om te tellen in de kerk. Tellen is fijn: je hebt een objectief resultaat en je kunt vergelijken. Scoor ik meer dan een ander? Was het vroeger beter of slechter? Beleidsmakers zijn vaak dol op tellen. Kwantitatieve gegevens maken evalueren ogenschijnlijk eenvoudig en het is ook makkelijk om inkomsten en uitgaven verantwoord op elkaar af te stellen. Heel begrijpelijk dus, maar het gaat mis als kwaliteit op de tweede plaats wordt gezet en zelfs uit het zicht raakt.

Eens, nog niet zo heel lang geleden, leefde er een groep bezielde christenen in een grote stad. De gemeente had net een paar moeilijke verhuizingen achter de rug. De financiële situatie verslechterde met het jaar. Af en toe gingen er gemeenteleden dood, maar nog minder kwamen er nieuwe bij. En de geestdrift van het verre begin was ver te zoeken. De gemeente zat met het handen in het haar: wat te doen? Hoe kan een kerk bestaan in een moderne wereldstad als de onze?