Wie zich verwondert, komt niet snel tekort, zo schrijft Jan Martijn Abrahamse als slotzin in zijn bijdrage over zingevingsschaarste. Hij beschrijft de zingevingsschaarste in ons land (en in een groot deel van West Europa en Noord Amerika voeg ik gemakshalve even toe) en dat doet hij heel treffend. Het is ook schrikken als je ziet waar een ‘gemiddelde’ Nederlander zich druk om maakt en hoe de verschillen tussen arm en rijk alsmaar groeien – de voedselbank heeft het drukker dan ooit.

Yanniek van der Schans vestigt de aandacht op de grenzen van ‘ruimte maken voor’ tot zwijgen gebrachte groepen in haar column ‘Zelf zwijgen voor wie stil gemaakt is.’ In haar column betoogt ze dat ‘het niet genoeg is om een stem te geven aan degenen die tot zwijgen zijn gebracht zonder individuen die tot die groep behoren daadwerkelijk in staat te stellen het voortouw te nemen.

Het lijkt de meeste triviale waarheid die maar denkbaar is. Wij staan op de aarde, leven van wat van de grond komt en zijn gemaakt van dezelfde grondstof. Daarom moeten we voor de grond zorgen als wij voor onszelf willen zorgen. Toch vergeten wij dit voortdurend. Wij vergiftigen en vergeten de grond. Het eerste is natuurlijk het ergste. Maar het tweede is er de oorzaak van.

De afgelopen vijf weken volgde ik in de rooms-katholieke parochie in Bussum de cursus ‘Geleid door de Geest,’ naast mij nog een protestantse deelnemer en voor het overige leden uit de parochie, het merendeel vrouwen. Het waren stuk voor stuk inspirerende ontmoetingen waarin we ervaringen deelden, over hoe wij de Geest aan het werk zagen in ons leven, in de wereld – en ja, ook in de kerk.

‘Toen de oorlog in Oekraïne twee jaar geleden uitbrak, nam toenmalig theoloog des vaderlands Thomas Quartier een positie in die veel weerstand opriep. Hij pleitte voor een radicale vorm van geweldloosheid die ook in dit vreselijke conflict als ideaal behouden moet worden. Zelfs wanneer de ambiguïteit van de realiteit ons dwingt tot vormen van geweld, zou het niet onze grondhouding moeten aanpassen, aldus Quartier. Deze overweging deed mij denken aan een dilemma waar de Kerk al sinds haar vestiging mee worstelt.’

In zijn column ‘Lijden en ongeluk’ vestigde Erik Borgman destijds de aandacht op een 26-jarige Afghaanse vrouw die verbleef in het kamp voor asielzoekers op het Griekse eiland Lesbos. Ze had zichzelf in brand gestoken. Hiermee gaf ze een boodschap af van haar uitzichtloze ongeluk. Borgman reflecteerde vervolgens op de begrippen ongeluk (‘malheur’) en lijden (‘la souffrance’) aan de hand van het werk van de Frans-Joodse mystica Simone Weil en bracht deze in verband met het lijden en sterven van Jezus Christus. De prangende vraag die Borgman stelde is: ‘Horen wij die boodschap?’

Het was een grote schok in de theologische wereld toen het seksueel misbruik van John Howard Yoder bekend werd. Yoder was een toonaangevende ethicus. Zijn boek The Politics of Jesus werd door Christianity Today gezien als een van de 5 meest invloedrijke theologische publicaties van de 20e eeuw. In dat boek stelde Yoder dat Jezus geweldloos was en dat een christen te allen tijde pacifist hoort te zijn.

Vrijwel elke zondag hangt hij rond de ingang van de kerk. Strak in pak. Kind van de gemeente en tegelijkertijd man met onberekenbaar gedrag. Psychoses, waanbeelden, stalkgedrag richting meerdere vrouwen en dreigende woede-aanvallen maken dat de toegang tot het kerkgebouw hem ontzegd is. Dat kon niet anders. Tegelijkertijd voel je zijn hunkering om mee te mogen doen. Wat kun je als kerkelijk werker, predikant, of geestelijk verzorger betekenen in deze rafelige realiteit?

Toen ik De avond is ongemak las van Marieke Lucas Rijneveld had ik dezelfde gemengde ervaring als bij het lezen van Knielen op een bed violen van Jan Siebelink. Ik had bewondering over het literaire meesterschap en evengoed verwondering over het christelijk geloof dat in die boeken naar voren komt. Dat is zo anders dan het geloof dat ik als kind heb meegekregen en ook zo anders dan mijn geloof nu beïnvloed door jaren theologie.