Sinds de zestiende eeuw wordt Johannes 17 aangeduid als het hogepriesterlijk gebed van Jezus. Maar waarom eigenlijk? En wat kan dit hoofdstuk uit het Johannesevangelie ons leren over de liturgie? De aanduiding ‘hogepriester’ wijst immers op een liturgische functie. In dit artikel wordt de relatie tussen Jezus zoals Hij verschijnt en bidt in Johannes 17 en het liturgisch gebed nader bekeken.

Wie iets over de hogepriester(s) in de Bijbel wil weten kan zijn of haar (eerste) toevlucht nemen tot Wikipedia op internet. Domweg omdat wij ons, gehaast als wij zijn, het vergaren van kennis zonder internet niet meer voor kunnen stellen.

De figuur van de hogepriester is de christelijke bijbellezer misschien wel het bekendst uit de lijdensgeschiedenis van Jezus. In alle vier de evangeliën speelt de hogepriester een belangrijke rol en in deze bijdrage kijken we naar een aantal details uit dit materiaal.

Rondom de figuur Melchizedek ontwikkelden zich in het vroege jodendom en het vroege christendom verschillende tradities, zowel in bijbelse als in buitenbijbelse bronnen

Bij geestelijke leiders met politieke macht denken de meeste mensen tegenwoordig waarschijnlijk het eerst aan Iraanse of Irakese ayatollahs. De gemiddelde westerling wordt niet blij van het beeld zoals ze dat leren kennen via de massamedia: hun invloed is groot en hun beleid erg conservatief; ze laten zich leiden door de Koran en de daarop gebaseerd tradities; ze gaan uit van de overtuiging dat voorschriften in de Koran eeuwigheidswaarde hebben; historisch-kritische relativering van de oude teksten is uit den boze; ze laten zich niets gezeggen door andersdenkenden, want ze ontlenen hun gezag aan Allah zelf.

Gedurende de laatste twee eeuwen van het eerste millennium vóór Christus is de geschiedenis van het hogepriesterschap knap ingewikkeld. Niet alleen zijn er verschillende priesterlijke families die het hogepriesterschap opeisen, maar er is ook de figuur van de meestal buitenlandse politieke leider die hogepriesters kon afzetten, vervangen of in hun waardigheid bevestigen.

Het boek Sirach sluit met een beschrijving van de hogepriester Simon. Een uitzonderlijke tekst die ons de hogepriester schildert in vol bedrijf. We zullen aandacht geven aan de tekst en het tekstuele, de opbouw en de poëzie, en komen zo vanzelf op de vraag wat Jezus ben Sira aan wil met zijn hogepriester.

Een hogepriester in de Tweede Tempel stond een zware taak te wachten, als het eenmaal Nieuwjaar was geweest. Tien dagen na dit feest kwam Jom Kipoer, de Grote Verzoendag.

Wat is een offer nou eigenlijk? In ons eigentijds taalgebruik is het woord offer bepaald niet eenduidig en historisch is er ook geen sprake van een enkel offer, maar van vele offers. Door overdrachtelijk gebruik is het woord offer een metafoor geworden met een veel bredere betekenis dan de oorspronkelijke.