Profeet is geen gemakkelijk beroep. Jeremia weet er alles van. Wat je te zeggen hebt, valt niet altijd in goede aarde. Andere profeten verkopen mooie leugenpraatjes, met een beetje pech zelfs uit jouw naam.

Het bijbelboek Klaagliederen lijkt een eerste, tastende reactie op de totale geloofscrisis na de ondergang van Jeruzalem in 587 voor Christus. Uit de wisselwerking tussen de verschillende stemmen in het boek wordt duidelijk hoe het boek beweegt van verbijstering en afstand tot een voorzichtige poging de verbroken communicatie met de Eeuwige te herstellen.

Het boek Jeremia, vooral bekend als een boek vol oordeel en onheil, bevat ook profetieën van herstel en heil. Dat hoeft de aandachtige lezer niet te verbazen, aangezien Jeremia 1,10 reeds aangeeft dat de profeet Jeremia niet alleen moet ‘uitrukken, verwoesten, vernietigen en afbreken’, maar ook mag ‘opbouwen en planten’.

Het bijbelboek Jeremia kent een ontwikkelingsgeschiedenis van een aantal eeuwen. In al die tijd is niet alleen de tekst zoals we die nu uit het bijbelboek kennen gegroeid, maar ontstonden ook buiten die tekst verschillende tradities die met Jeremia geassocieerd werden.

Weinig bijbelboeken zijn zo donkergekleurd als Jeremia, vol met oordeelsteksten en dreiging, in soms schokkende taal. Neem nu Jeremia 48, een volkenprofetie over Moab.

De bijbelboeken Jeremia en Klaagliederen kunnen allebei tot de literatuur van de Babylonische ballingschap gerekend worden, een periode uit de geschiedenis van het volk Israël die grote sporen heeft nagelaten in de literatuur en theologie.

Ooit heb ik als klein jongetje de 66 bijbelboeknamen die je in een protestantse bijbeluitgave vindt, leren opdreunen. Later maakte ik ook kennis met de deuterocanonieke boeken en daarmee dacht ik dat ik alle bijbelboeken in mijn hoofd wel aardig op een rijtje had.

Op vrijdag 13 maart 2020 kopte de Volkskrant: ‘Nederland valt stil’ en in andere landen was te lezen: ‘wij gaan op slot’ of iets vergelijkbaars. In heel veel landen werden er vergaande maatregelen genomen om het coronavirus (covid-19) tegen te gaan en sindsdien is er geen nieuwsuitzending meer geweest die niet beheerst werd door de gevolgen van het virus.

In de loop der eeuwen zijn de klaagzangen van Jeremia niet alleen gelezen en bestudeerd maar ook daadwerkelijk gezongen. Zij vormden een belangrijke inspiratiebron voor talloze componisten.