Online communiceren met de buitenwereld is voor een missionaire kerk een belangrijke levensader, zeker in een gezondheidscrisis die zijn weerga niet kent. Als het nog niet duidelijk was, is het dat wel geworden: digitale transformatie krijgt een duw voor kerk en missie door corona. De impact ervan op de toekomst van kerk en missie is nog onaf.

‘Zeg me wat je leest, en ik vertel je wie je bent.’ Deze uitspraak vat een belangrijk aspect van digitaal (bijbel)lezen samen: de route die iemand op de digitale snelweg aflegt, is traceerbaar. Wie online leest, vertelt ons dus iets over wie hij of zij is.

Hoe gaan kerken om met de online werkelijkheid waarvan wereldwijd in allerlei samenlevingen sprake is sinds het uitbreken van de pandemie? Op een internationale conferentie in mei 2021 naar kerk-zijn in tijden van corona (CONTOC) waren er naast overeenkomsten tussen kerken ook boeiende verschillen te zien.

In de sociaal-politieke uitdagingen van het moment bevinden kerkleiders zich in het bekende conflict tussen traditie en transformatie. Het zal geen verrassing zijn dat in de kerk de focus meer op traditie ligt: het ‘business concept’ van de beweging is immers bepaald geen startup, maar is op unieke wijze gedurende tweeduizend jaar getoetst en beproefd.

Als je in missionaire publicaties de registers er op naslaat, vind je het trefwoord ‘macht’ of ‘power’ eigenlijk niet. Mijn rondgang langs min of meer recente missiologische studies liet me op dit punt met lege handen achter. Dat is een prikkelend gegeven.

Tijden van turbulentie en transitie vragen ook om stabiliteit van religieuze leiders. Als er naast het bestuderen van literatuur over leiderschap één moment is om vanuit een andere bron kennis en informatie op te doen over leiderschap dan is het wel de verkiezingst(r)ijd.

Leiderschap in de publieke ruimte van religieuze persoonlijkheden is natuurlijk van alle tijden. Soms is het opvallend, iconisch zelfs. Soms is het ook op heel onverwachte plekken te vinden. Dat laatste is het geval in vier ogenschijnlijk wat elitaire en vrome uitgaven van de Utrechtse pastoor Engelbertus Lagerwey (1880-1959), die van 1924-1945 pastoor van de Utrechtse Ste. Gertrudiskathedraal in de Oud-Katholieke Kerk van Nederland was.

De kerk in Nederland bevindt zich momenteel in een situatie van post-christendom. Een nieuwe context waar predikanten, pastors en voorgangers zich mee moeten (leren) verhouden. Hebben zij voldoende vaardigheden en handvatten? Een behoefteonderzoek met reacties van negen Nederlandse leiders uit verschillende kerkgenootschappen.

Leiderschap in onze tijd lijkt soms een onmogelijke opgave. In de publieke sector, in het bedrijfsleven en binnen religieuze organisaties weten leiders dat ze het niet uitsluitend van hun charisma moeten hebben. De meeste moderne leiderschapstheorieën en managementgoeroes benadrukken het belang van wederkerigheid. Leiderschap is het proces waarin leider en volgers elkaar beïnvloeden, en zeker niet (meer) het zo slim en efficiënt mogelijk manipuleren van je groep. En dat is ook een vruchtbaar perspectief op leiderschap.