Onze idealen over hoe het publieke debat eruit moet zien, blijven gecompliceerd door de realiteit van hoe we ingebed zijn in machtsverhoudingen en systemische onrechtvaardigheid. Wat zijn de uitdagingen van ras voor witte theologen die deelnemen aan de Zuid-Afrikaanse publieke sfeer?
Onlangs verscheen er een rapport van de Raad van Europa over de positie van minderheden in Bulgarije. Ook al is er op verschillende terreinen flink vooruitgang geboekt, nog steeds worden Roma er gediscrimineerd. Er zijn nog altijd problemen op het gebied van scholing en hate speech blijft vaak onbestraft.
Black Lives Matter is een beweging die vanuit de Verenigde Staten zich over grote delen van de wereld uitbreidde dit jaar. Hoe verhoudt de context van de Verenigde Staten, het geweld tegen de zwarte bevolking en de relaties tussen zwart en wit daar, zich tot de Nederlandse context? En hoe verhouden theologie en kerken uit met name de vrijzinnige hoek zich in beide contexten tot de discussie omtrent racisme? Over die vragen sprak ik met Paul Rasor, Janet Thompson Jackson en Pat Jackson, alle drie afkomstig uit de Verenigde Staten, (recent) in Nederland woonachtig, en een dream team wat betreft kennis van rechten, ras en religie. Hieronder volgt een inkijkje in een engagerend en geëngageerd gesprek van tweeënhalf uur over deze vragen.
Toen eind mei ook in Nederland de publieke verontwaardiging over racisme overkookte en door het hele land demonstraties plaatsvonden, besloten we als redactie een themanummer van TussenRuimte over racisme te maken. Maar waar begin je bij dit thema? Als je dicht bij de aanleiding blijft, de Black Lives Matter-protesten, moet je vooral kijken naar het racisme waar zwarte mensen sinds eeuwen onder lijden, met een focus op het Atlantisch gebied. Maar is racisme niet veel breder dan alleen wit en zwart? En inclusief bijvoorbeeld islamofobie en antisemitisme? En wat wordt er bedoeld met die termen? Heb je het dan over huidskleur of over historisch en cultureel geconstrueerde posities in de samenleving? Beland je zo niet in een discussie die heel erg berust op de situatie in de Verenigde Staten, die niet parallel loopt met racisme in Nederland? Komen niet op alle continenten vormen van racisme voor? En als je naar Nederland en racisme kijkt, is dan het verleden ‘in de Oost’ niet even relevant als dat ‘in de West’?
Ik heet geen Josephine. Mijn naam is bij de redactie bekend. Ik ben een immigrant uit een Afrikaans land, getrouwd met een Nederlander. Als tiener werd ik door een vriendin uitgenodigd mee te gaan naar de kerk en ik kwam tot geloof in een presbyteriaanse kerk. De kerk hielp mij al jong mijn sprekerstalent te ontwikkelen. Een bekende zendingsorganisatie meldde mij aan voor een studie theologie in een westers land en in dat land heb ik vervolgens een aantal jaren kerkelijk werk gedaan.
In Nederland werken een aantal priesters die vanuit het buitenland door de Rooms Katholieke Kerk hiernaartoe zijn gezonden. Hoe krijgt de Rooms Katholieke Kerk als wereldkerk vorm met de inzet van priesters en missionarissen van buiten Europa? Wat zijn de obstakels? Via het Nijmegen Institute for Mission Studies kwam TussenRuimte in contact met de Nigeriaanse priester en spiritijn John Onoja in Eindhoven en sprak hem via Zoom.
Het Pastoraat Abraço Negro van het zuidelijke diocees van de Braziliaanse Anglicaanse Kerk (IEAB) werd in maart 2019 tijdens het concilie van de regio opgericht in Porto Alegre (Rio Grande do Sul). Op 25 juli, de internationale dag van zwarte vrouwen in Latijns-Amerika en de Cariben, werd het pastoraat gelanceerd. De dag waarop de rol en het leiderschap van deze vrouwen in hun dagelijkse doen en laten, in hun verzet te midden van systemisch racisme dat weigert hen als personen, als mensen te zien, wordt uitgelicht.
Tegenwoordig is het christelijk landschap in Nederland multicultureel en veelkleurig, maar het is een feit dat een groot deel van de geloofsgemeenschappen monochroom en monocultureel is. Is dat ‘een tragedie’, zoals Martin Luther King jr. zei?
Toen recent de discussie over een ‘zwarte of witte Jezus’ in onder andere Trouw oplaaide[1], waren we er ons als redactieleden van bewust hoe zeer deze discussie in de vergetelheid was geraakt in de theologie van de 21 eeuw. Vanaf de jaren zeventig van de twintigste eeuw kwam ook in Nederland, zeker onder theologen en missiologen, het idee van een ‘zwarte Jezus of Christus’ regelmatig langs in de theologie die ontstond in de vrijheidsstrijd van zwarten en gekleurden onder de Apartheid en in de strijd om burgerrechten van de zwarte bevolking in de Verenigde Staten. Tijd dus om in de archieven te duiken. In een van de eerste jaargangen van Wereld en Zending vonden we een boeiend artikel van de Zuid-Afrikaanse theoloog Alan Boesak die het beeld van ‘een zwarte Jezus’ koppelt aan een proces van dekolonisering van het christendom en de voluit menselijkheid van zwarten. Deze tekst werd geschreven in de context van de Apartheid, maar bevat een rijkdom aan ideeën en voorstellen waar we ons als christenen vandaag kritisch en constructief toe kunnen verhouden in een context van doorgaand racisme.
