Wat doen mensen aan tafel? Eten natuurlijk. Nog steeds eet driekwart van de Nederlanders ’s avonds aan tafel. Maar aan tafel gebeurt veel meer: ervaringen uitwisselen, overleggen, ruzies en conflicten uitpraten, kaarten en rummikuppen, problemen bespreken, gezellig babbelen, de krant lezen en gesprekken over het leven voeren.

Aan tafel zit je. Dat geeft een zekere rust en stabiliteit: je blijft er in ieder geval voor even. Je neemt tijd om te doen waarvoor je aan tafel kwam. Al kan het gebeuren dat je boos of verdrietig van tafel wegloopt als een gesprek of een onderhandeling anders loopt dan je wilt, het niet botert met je tafelgenoten of als het eten niet naar je zin is.

Feest?

‘Samen aan tafel’ roept al gauw een gezellig en feestelijk beeld op, zeker als er eten op tafel staat. Zoals dat van de olijfoliereclame waar een vrolijk gezelschap buiten aan een lange tafel zit, overladen met kleurrijke salades, pasta, gebraad en wijn. Ja: als het feest is, hoort daar een maaltijd bij. Maar omgekeerd is het aan tafel lang niet altijd feest. Ik herinner me nog goed hoe onrustig het eten kan zijn met drie kleine kinderen, moe en jengelig, die van alles niet willen eten. Hoe ongemakkelijk kan de sfeer zijn als je met onbekenden aan tafel zit en er komt maar geen gesprek op gang. Of je zit aan een vergadertafel en voelt hoe zich irritatie opbouwt…

Tafelschikking

Hét beeld van een problematische tafelschikking van het afgelopen jaar is wel die ovalen tafel in het Kremlin, met aan de ene kant Vladimir Poetin, dan meterslang lege plekken, tot je aan het andere uiteinde zijn gesprekspartner ziet zitten. Oké: de plaatsen van de gespreksgenoten zijn aan elkaar gelijk, maar de afstand spreekt boekdelen. Van elkaar in de ogen kijken kan geen sprake zijn. En van direct contact kun je zo ook nauwelijks spreken.

De tafelschikking en de vorm van de tafel hebben flinke invloed op het onderlinge contact. Aan een ronde tafel kan iedereen de ander in het gezicht zien, aangenomen dat hij niet te groot is. Een tafelschikking kan machtsverschillen weerspiegelen: wie het belangrijkste is, krijgt de beste, meest centrale plek. Toch is er, zolang mensen met elkaar aan tafel zitten, uitwisseling en ontmoeting mogelijk, hoe onvruchtbaar die soms ook blijkt. De tafel blijft een symbool voor verbinding.

Gastvrij

Wie er bij jou aan tafel zitten, zegt iets over je gastvrijheid. Zijn alleen bekenden welkom? De verwachte of ook de onverwachte gasten? En dan gaat het niet alleen over de tafel bij je thuis, maar ook over de tafel op je werk (wie schuift er aan bij belangrijke overleggen, wie wordt er niet uitgenodigd?), de tafel van de wekelijkse buurtmaaltijd (‘Nee, deze stoel is bezet, hier zit B. altijd.’) enzovoort.

Je kunt de vraag ook omkeren: waar ben je zelf welkom aan tafel en waar niet? Wat doet het met je als je niet mag aanschuiven? Of als je wel mag mee-eten, maar je je verdriet of je depressie of je tic thuis moet laten?

Met Jezus aan tafel

In de bijbelverhalen over het leven van Jezus speelt de tafel een grote rol. Het is vooral een punt met wie Jezus aan tafel gaat, met wie hij samen eet en drinkt. Dat doet hij namelijk met zo ongeveer iedereen – prostituees, mensen die belastinggeld ophalen voor de romeinse overheerser, arme vrouwen en mannen, vreemdelingen. Dat wordt niet zo gewaardeerd door mensen van aanzien, mensen die zichzelf heel fatsoenlijk en heel vroom vinden. Jezus lijkt alvast in praktijk te brengen waar de profeet Jesaja van droomt: een tafel waar iedereen welkom is.

De allerberoemdste tafel waar Jezus aanzit, is wel die van wat het ‘laatste avondmaal’ is gaan heten, de laatste keer dat Jezus met zijn leerlingen eet voor hij aan het kruis zal sterven.

De tafel waaraan duidelijk wordt wie hem zal verraden, de tafel ook die inspiratie zal worden voor dat zo belangrijke ritueel van Eucharistie in katholieke kerken, Avondmaal in protestantse kerken. Die tafel waaraan brood gebroken en wijn gedeeld wordt, is een teken en liefde en verbondenheid, in alle gebrokenheid.