Basis

Armoede als weg naar jezus

Clara van Assisi is de eerste vrouw van wie de kloosterregel door de paus is goedgekeurd. De weg naar goedkeuring van de regel was niet gemakkelijk. Clara ging volhardend een lange ongebaande weg. Dat waar ze in geloofde en wat niet mogelijk leek, heeft ze toch kunnen realiseren in een beweging die tot op vandaag bestaat.

Clara leefde met vele zusters in het klooster San Damiano nabij Assisi. Vrouwen met verschillende karakters en leeftijden leefden in beslotenheid en in de beperkte ruimte die het klooster gaf. Deze situatie biedt ingrediënten om een gemeenschap te vormen die geen eindpunt kent, maar die altijd samen onderweg en in beweging is.

Aan de hand van de Regel van Clara – zelf noemde zij het leefmodel – bekijken we een paar teksten die concreet maken hoe Clara de gemeenschap gaande houdt op weg naar God.

Armoede als weg naar Jezus

De zusters mogen zich niets toe-eigenen, geen huis, geen verblijfplaats, helemaal niets. En als pelgrims en vreemdelingen in deze wereld die in armoede en nederigheid de Heer dienen, kunnen zij vol vertrouwen aalmoezen laten vragen. En zij mogen zich niet schamen want de Heer heeft zich in deze wereld voor ons arm gemaakt. (RegCl H8, vs. 1-4)

Onthechting is een belangrijk thema in het leven van Clara. Zij aanvaardt wat nodig is, wijst af wat te veel is. Wereldse rijkdom en bezit kunnen maken dat je verstart. Je wilt wat je denkt te bezitten behouden. Dat kan het slechtste in je naar boven halen. Als je als pelgrim of vreemdeling met lege handen durft te staan hoef je niets te verdedigen en kun je alleen nog maar ontvangen. Als je weinig hebt en erop durft vertrouwen dat je ontvangt wat nodig is, krijgt het meer waarde als je daarvan kunt delen.

Armoede is bij Clara geen doel op zich. Niet voor niets heeft ze het in haar geschriften vaak over de ‘heilige armoede’. Armoede is voor haar de weg om dichter bij Jezus Christus te komen en hem na te kunnen volgen.

Zorg voor je naaste

Wat betreft de zieke zusters is de abdis strikt verplicht om zelf en door andere zusters zorgvuldig na te gaan wat hun ziekte vereist, zowel aan goede raad als aan voedsel en het andere nodige. En volgens de plaatselijke mogelijkheden voorziet zij hierin liefdevol en barmhartig. Want allen zijn verplicht voor hun zieke zusters te zorgen en hen te dienen zoals zij zelf gediend willen worden als zij door een ziekte geveld zijn. De een mag de ander gerust haar nood kenbaar maken. En als een moeder haar lichamelijk kind liefheeft en voedt, met hoeveel meer liefde moet iemand dan niet haar geestelijke zuster liefhebben en voeden? (RegCl. H8, vs. 12-16)

Clara geeft richtlijnen om met zieke zusters om te gaan, op zo’n manier dat de gezonde en zieke zusters op elkaar betrokken blijven. De barmhartige zorg op fysiek, mentaal en materieel vlak maken dat er een appel gedaan wordt op de zieke én op de gezonde zuster.

De zieke krijgt ruimte na te gaan wat nodig is om beter te worden. Zij voelt zich serieus genomen en hoeft zich niet bezwaard te voelen om te vragen. De gezonde zuster mag zorg verlenen en erop vertrouwen dat als zij eens ziek is, ze ook de zorg krijgt die nodig is.

Deze houding van vragen, geven en ontvangen maakt ook dat er een veilig thuis ontstaat. Zo kun je moeder voor elkaar zijn en het goede met elkaar voorhebben.

Tot inkeer komen

Als een zuster, opgestookt door de vijand, een doodzonde tegen het model van onze professie begaat, en twee of drie maal door de abdis of andere zusters is vermaand en zich dan nog niet gebeterd heeft, nuttigt zij in aanwezigheid van alle zusters in de refter op de grond brood en water zolang zij halsstarrig is en ondergaat zij een zwaardere straf naar het inzicht van de abdis. Zolang zij halsstarrig blijft, bidt men ondertussen dat de Heer haar hart mag verlichten tot boetvaardigheid. En de abdis en haar zusters moeten ervoor uitkijken kwaad te worden of zich op te winden over iemands zonde want toorn en opwinding belemmeren de liefde in henzelf en in anderen. (RegCl. H9, vs. 1-5)

Dit is een pittige tekst die we moeilijk in onze huidige tijd kunnen plaatsen, maar waar wel degelijk een wijsheid in schuilgaat. Clara spreekt hier over een doodzonde: gedrag dat ernstig ingaat tegen de levenskeuze die een zuster gemaakt heeft en daarmee haar geloften en de gemeenschap schaadt.

Clara biedt op meerdere manieren ruimte om tot bekering te komen. Eerst door de betreffende zuster er meerdere keren op aan te spreken, zo wordt zij geholpen om tot inkeer te komen. Als dit geen verandering teweeg brengt wordt de gemeenschap erbij betrokken, ingaan tegen de levensvorm heeft immers effect op de gehele gemeenschap. Zo wordt de hele gemeenschap ingezet om voor haar te bidden en wordt ervoor gewaakt dat de zusters zich niet gaan ergeren aan het gedrag van de zondige zuster. Al biddend kan de houding van de zuster die de fout in ging en de gehele gemeenschap in beweging komen: ze kunnen groeien in liefde.

Eenvoudig en dienstbaar

Deze teksten uit de Regel van Clara geven handreikingen hoe je in het dagelijks leven als gemeenschap onderweg kunt zijn naar God. Clara nodigt je uit om bewust te kijken naar hoe je met je medemensen en met materiële zaken omgaat: kies je voor gedrag dat jezelf en anderen dichter bij God kan brengen?

Alle zusters worden door Clara in de Regel aangesproken, zo heeft ieder haar aandeel en verantwoordelijkheid in de gemeenschapsvorming. Clara heeft de Regel geschreven voor haar zusters, maar deze is ook te betrekken op bijvoorbeeld een gezin of werksituatie. Zo blijft Clara nog altijd een ieder van ons aanspreken en kan zij richting geven om eenvoudig en dienstbaar onderweg te zijn in het voetspoor van Jezus Christus.

Elisabeth Luurtsema leeft in Stadsklooster San Damiano te ’s-Hertogenbosch, waar vier franciscaanse ordes onder één dak wonen.