Baken van Licht

Kunstwerk als mijmer- en meditatieplek

Als onderdeel van een expositie in de openbare ruimte in het Friese dorp Pingjum maakten de kunstenaars Tanja van Abbema en Bauke Terpstra een eigentijdse meditatieplek met uitzicht op de weilanden. Baken van Licht, zo vertellen zij, is een halfopen schuilplek voor één persoon ‘waarin je kunt ervaren hoe wij als mens verbonden zijn met zowel de aarde, de ruimte, als de kosmos’.

Tijdens de expositieperiode nemen mensen soms even plaats in deze open ‘natuurkapel’. De een kijkt vooral naar hoe de constructie is gemaakt, met wilgentakken, henneptouw en een metalen spiraal in de top. De ander gaat zitten en geniet van het weidse uitzicht. Zelf valt het mij op hoe ik, gezeten op het houtblok in het midden van deze schuilplek, de rust krijg om de expositie even achter mij te laten. Door de mazen van het henneptouw bezie ik nu het landschap, geniet ik van het gekwaak van de kikkers in de sloot, en staar ik naar boven, naar de voorbijdrijvende wolken die de metalen spiraal in de top van de wilgentakken passeren.

Van Abbema en Terpstra schrijven in hun toelichting bij de expositie over dit kunstwerk: ‘Het is een plek om uit de chaos van de wereld te stappen en iets van jezelf te ervaren. Treed naar binnen in de spiraal en kom in de beschermende ruimte, een ruimte waar je los komt van de afleiding van alles om je heen. Ervaar, met je voeten in het gras, op de aarde, en boven je hoofd, het zicht op een oneindige ruimte, de kosmos, dat jij, in je kern, verbonden bent met alles WAT IS.’ Beide kunstenaars werken vooral met vergankelijke, verweerde en afgedankte materialen. Materialen die een heel leven al achter de rug hebben: ‘materie met een ziel’, noemt Van Abbema het. Zij wil die ziel in haar werk zichtbaar maken. Hierin vond zij in Terpsta een geestverwant.

Het betreden van Baken van Licht is, zo schrijven zij, ‘een terugkeren naar de heelheid waar we vandaan komen. Als mens hier op aarde leren we gedurende ons leven vooral dat we een individu zijn, en losstaan van alles om ons heen. Steeds worden er verschillen benadrukt, het maakt ons innerlijk eenzamer en we raken verwijderd van de oorspronkelijke eenheid, de verbinding met alles om ons heen; met de mensen om je heen, de natuur, de Bron. Met de open ruimte waarin je de verbinding legt met Al het andere’.

Heeft dit werk voor de kunstenaars ook een religieuze betekenis, zo vroeg ik mij af? Het valt mij op dat zij met woorden als ‘heelheid’ en ‘verbondenheid met alles wat is’, dicht naderen aan wat in de godsdienstpsychologie een religieuze ervaring wordt genoemd: een evaring van heelheid waarin men het gevoel heeft op te gaan in een alles overstijgende werkelijkheid. De kunstenaars benadrukken dat Baken van Licht voor hen vooral een spirituele betekenis heeft. Het woord ‘religieus’ is voor hen te beperkend en te duidend. Het gaat hun om de persoonlijke innerlijke ervaring die los staat van de kaders, begrenzingen, oordelen en normen die van buitenaf worden opgelegd. De spirituele betekenis komt voor hen tot uitdrukking in de vorm: de spiraal, gedragen door de wilgentakken, als teken van oneindigheid en het touw dat alles verbindt: alles is verweven met elkaar.

Op 5 juli was de expositie, waarvan Baken van Licht onderdeel was, ten einde, maar het kunstwerk staat er nog steeds. Van Abbema vertelt: ‘Wij laten het kunstwerk één keer alle seizoenen van het jaar doorlopen. De wilgentakken beginnen nu al uit te lopen, zij zullen hun bladeren weer verliezen, de shelter zal (hopelijk) bedekt raken door de sneeuw en versierd worden door bungelende ijspegels. Het dorp is komend jaar een mijmeren meditatieplek rijker. Wij zijn heel benieuwd of het komende periode door mensen zal worden gebruikt, of dat de natuur, de vogels, egels en insecten, de shelter overnemen’.