‘Blue Christmas’ viering – voor de zondag na Kerst

Het eigene van de zondag

Deze dag valt altijd tussen de volop gevierde kerstvieringen en een ingetogen oudejaarsdienst. Volgens leesroosters en liturgisch jaar vraagt deze zondag om de lezing over de kindermoord in Betlehem (Matteüs 2:16-18) of de naamgeving en toewijding in de tempel van Jezus (Lucas 2:22-40). Dat zijn theologisch gezien best hevige thema’s en je kunt je afvragen of die goed tot hun recht komen in een viering op dit moment en deze plaats. In 2020: 27 december, met een maximum van 30 deelnemers aan een dienst. (De opkomst zal sowieso niet zo massaal zijn, vermoed ik).

Vandaar het voorstel om deze zondag dit keer in het teken van ‘Blue Christmas’ te plaatsen. In de Verenigde Staten en Groot-Brittannië kent men dit gebruik al enige tijd: een kerstviering voor diegenen die eigenlijk helemaal niets kunnen met al die feestelijkheid en gezelligheid. Alleenstaanden, mensen met een hekel aan pracht en praal, mensen met verdrietige herinneringen aan Kerst van vroeger, mensen die dit jaar eigenlijk helemaal niets te vieren hebben, omdat zij verlies, tegenslag of onzekerheid ervaren (zeker in een jaar als dit, met alles wat corona teweeg heeft gebracht). Voor hen geen uitbundigheid en blije gezichten, maar pijn en verdriet, en wellicht ook frustratie. Voor hen is deze viering. Ingetogen, sober, datgene benoemend wat ontbreekt, met de broze hoop op beter. Die hoop vinden we bij het kerstkind, maar dan wel ontdaan van alle opsmuk.

Liturgische aanwijzingen

Stel, je kiest voor een ingetogen Blue Christmas, dan ligt de nadruk meer op de gebeden en de rituelen dan op de preek. Het gaat om het bijeen zijn én het gezien worden in het alleen-zijn, je worsteling, verdriet en verlies. Dat alles wordt zoveel scherper als de wereld om je heen zo uitbundig is.

Om te beginnen:

• Op een tafel/altaar staat een grote kaars, de Christus-Kaars. Daaromheen staan vier kleinere kaarsen.

• Bij binnenkomst krijgen de bezoekers een kaartje met een touwtje, dat ze later in de kerstboom kunnen hangen. Tijdens de viering worden zij uitgenodigd om hun verlies, hun pijn, dat wat zwaar op het hart ligt, op te schrijven en in de aanwezige kerstboom of kersttakken te hangen.

• We noemen onze verliezen voor Gods aangezicht:
  Verlies van een partner
  Familielid
  Vriend
  Gezondheid
  Huisdier
  Gekoesterde droom
  Onafhankelijkheid
  Zelfvertrouwen.

• De Christus-kaars wordt ontstoken.
  Hierbij spreek je een gebed uit over de hoop die met het Kerstfeest gestalte krijgt in een kwetsbaar kind.
  Licht als symbool voor ons verlangen naar vrede.

• Aansluitend een lied.

• De vier andere kaarsen worden ontstoken. Deze representeren respectievelijk het verlies, de compassie en gemeenschap, de wijsheid en het geloof.
  Bij het ontsteken van elk van deze wordt een gebed uitgesproken.
  Een gebed bij gedenken van verlies,
  een gebed als dankbaarheid voor steun en gemeenschappelijkheid,
  een gebed om wijsheid,
  een gebed als symbool van ons breekbaar geloof en vermoeden.
  Tussen de gebeden door kan er muziek gezongen worden/gespeeld worden als antwoord.

• Als alle kaarsen branden worden de aanwezigen uitgenodigd om hun eigen zorgen en verdriet op het kaartje te schrijven en in de boom/kersttakken te hangen, die nu omgeven worden door licht.

• Dan volgt het ‘grote gebed’:

God van alle tijden en plaatsen,

Om ons heen zien we lichtjes van kerst,
we horen vrolijkheid en gezelligheid;
maar we weten vaak niet goed hoe we daarop moeten reageren.

Nu de nachten lang zijn,
sluipen het verdriet en de leegte,
de eenzaamheid en de pijn,
onze harten binnen en maken het zo zwaar.
We kunnen het ook niet altijd goed omschrijven,
hoe het komt dat we ons zo voelen, zo melancholisch in plaats van blij.

Dus komen we bij Jou God,
met al onze pijn en verdriet en frustraties
en we leggen die hier neer:

Bij de een is er een geliefde gestorven;
Bij een ander is er een vriendschap afgebroken;
Weer een ander is zijn baan verloren,
een gekoesterde droom, alle hoop is weggeëbd.

Sommigen van ons voelen zich gevangen, onzeker, op drift of alleen. Vol van zorgen.

Sommigen van ons rouwen om dat wat misschien ooit zou zijn, maar nooit zal komen,
of zij rouwen om dat wat was, maar nu nooit meer zal zijn.

De meesten van ons hebben zo’n behoefte aan een rustige en veilige plek
te midden van de feestelijke drukte.

Wat het ook is, dat ons hier heeft gebracht, we leggen het bij Jou neer.
Jij, kwetsbaar en onschuldig geboren in Betlehems stal.
Dat we weet mogen hebben van Jouw grote en oneindige Liefde, dat bidden we hier.

We weten dat er geen pijn is die niet weerklinkt in Jouw hart, God
en geen vreugde die niet gekend is in Jou.

Voed onze hoop dat door alle duisternis in deze, onze wereld,
Jouw licht van Liefde blijft schijnen.

In onze duisternis en de duisternis van deze wereld,
Moge Jouw licht blijven schijnen
Vrede gevend, hoop voedend,
kracht en liefde schenkend
aan ons en een ieder die dat zo nodig heeft.

Dit bidden we
In naam van Jezus Immanuel
Die is: God-met-ons.

Amen.

Suggesties voor lezingen en muziek

Als lezingen:

• Psalm 139: 7 – 10

• Marcus 1: 1, met name omdat alle romantiek van Kerst daar juist ontbreekt.

• Een gedeelte uit de Bergrede, Matteüs 5.

Blue Christmas biedt óók een kans om kerstmuziek te herdefiniëren, zonder de schattigheid en massaliteit. Je kunt het zoeken in het kleine en intieme. Bijvoorbeeld door voor alleen instrumentale ondersteuning te kiezen (met alle corona beperkingen is samen zingen sowieso geen optie, dus dat scheelt al wat keuzestress). Dan zijn bijvoorbeeld piano en cello een mooi alternatief.