Boos ‘nee’ of van harte ‘ja’

De profeet Jona krijgt een opdracht van God. Hij moet de inwoners van de goddeloze stad Ninevé oproepen zich te bekeren, want ‘het kwaad dat ze doen is ten hemel schreiend’. Het is een heldere opdracht en voor een profeet ook een herkenbare opdracht, zou je denken: mensen oproepen tot verandering in naam van God, dat is wat profeten doen. Maar Jona zegt ‘nee’. Hij doet het niet. In plaats van zich bergopwaarts richting het licht van het oosten te haasten, daalt hij westwaarts af, steeds donkerder en dieper: naar de kust, in een schip, in het ruim van het schip, om daar te verzinken in een diepe slaap. Ongehoorzaam is hij. Heel bewust doet hij niet wat God van hem vraagt.

Dieper kan niet

Jona komt er echter niet ver mee. Het schip komt in zwaar weer terecht en al snel wordt duidelijk dat Jona hier schuld aan heeft. De bemanningsleden kunnen niet anders dan Jona overboord gooien en zo daalt Jona nog verder af. Dieper kan hij niet zinken. En dáár, in die diepte en donkerte wordt hij goddank niet alleen gelaten. God stuurt een vis die hem opslokt en drie dagen en drie nachten zit Jona in de buik van de vis. Om na te denken, te bidden en inzicht te verwerven. Dan wordt Jona op het land uitgespuwd. Hij begrijpt nu wat zijn opdracht is.

Zo boos

Jona gaat op weg naar Ninevé. ‘Nog veertig dagen’, kondigt hij aan, ‘dan wordt Ninevé weggevaagd.’ Hij windt er geen doekjes om en de mensen in de stad nemen zijn woorden ter harte, ze bidden en vasten en komen tot inkeer. En wat een geluk: God komt terug op zijn besluit, hij spaart de mensen en de dieren. Eind goed al goed, Jona is uiteindelijk toch gehoorzaam geweest en de stad is gered. Maar er is nog een vervolg. Het blijkt dat Jona zich verheugt op het spektakel dat hij te zien zal krijgen wanneer de stad verwoest wordt. Maar wanneer tot hem doordringt dat God de stad zal sparen wordt Jona vreselijk kwaad. ‘Ik wist het wel’, zegt Jona, ‘dat u een God bent die genadig is en liefdevol, geduldig en trouw en tot vergeving bereid!’

Van harte

Die Jona, hij is gehoorzaam geweest, zijn boodschap heeft verandering ten goede teweeg gebracht en nu eindigt hij boos en teleurgesteld. Hoe kan dat? Je kunt je afvragen of Jona gehoorzaam is geweest in de echte betekenis van het woord.

Het latijnse woord ‘obedientia’ wordt vaak vertaald met ‘gehoorzaamheid’. Maar eigenlijk heeft het een veel diepere betekenis dan wij daarin horen. In de benedictijnse kloostertraditie is obedientia ‘aandachtig luisteren en van harte gehoor geven aan de situatie’. Gehoorzaamheid en luisteren zijn dan innig met elkaar verweven. Als Jona goed geluisterd had, dan had hij gehoord en begrepen dat God diep begaan was met de inwoners van Nineve en dat hij hun redding op het oog had. Dan had Jona zich met hart en ziel kunnen verbinden aan deze opdracht. Geen blinde gehoorzaamheid had God gevraagd, maar een hartelijk ‘ja’. En dan had ook Jona zich kunnen verheugen over het behoud van de stad, met al haar inwoners en alle dieren.