Dari mana ke mana?

Dat niemand bij de oprichting van de Geredja Indjili Maluku in november 1952 zal hebben gedacht dat in 2022 het 70-jarig jubileum van het kerkgenootschap zou worden gevierd, is een open deur. De zes maanden die men dacht in Nederland door te brengen, waren op die datum allang verstreken, toch leefde het idee dat het verblijf in Nederland van tijdelijke aard zou zijn en dat terugkeer naar een vrije Molukse staat een reële optie was, nog volop in brede kring.

Bij die gedachte van spoedige terugkeer paste ook het willen vasthouden aan een eigen kerkelijke organisatie, ondanks het advies van de Gereja Protestan Maluku (GPM), de Protestantse Kerk op Ambon, om zich aan te sluiten bij een Nederlands kerkgenootschap. Omdat de GPM een territoriale kerk was, die buiten de Molukken geen gemeenten had, werd in november 1952 de GIM, de Molukse Evangelische Kerk in Nederland, opgericht. De zeven legerpredikanten die in 1951 waren meegekomen, vormden de kern van de kerk. Zoals we weten heeft die eenheid niet lang standgehouden. Een rode draad in de geschiedenis van de gemeenschap is de roep om eenheid en de realiteit van groepsvorming en splitsing.

Als we naar de geschiedenis van de GIM kijken, kan het belang voor de samenhang binnen de gemeenschap nauwelijks onderschat worden. De kerk bood steun in onzekere tijden en gaf gelegenheid om een belangrijk onderdeel van de collectieve identiteit – het Molukse christendom – vorm te geven. Je hoeft maar een blik te werpen op foto’s van de grootschalige bruiloften en belijdenisdiensten, om te zien hoe die deze rol onderstrepen.

Dat de kerk via organisatie- en kadervorming ook een belangrijke broedplaats was van politiek activisme, mag evenzeer als bekend worden verondersteld. Dat belang van de kerk wil niet zeggen dat er geen grote veranderingen, crises en uitdagingen zijn (geweest). Zo is de rol van de vrouw binnen de kerk fundamenteel veranderd. Waar vrouwen in het begin niet in aanmerking kwamen om als predikant op te treden en het ouderlingschap het hoogst haalbare was, zou de kerk nu omvallen zonder vrouwelijke predikanten. Waar het gaat om zaken betreffende moraal en seksualiteit heeft de Molukse kerk zich ook moeten aanpassen aan de veranderende samenleving.

Van waar naar waar?

Op het gebied van de liturgie is eveneens veel veranderd. Jonge kerkgangers zullen het zich nu moeilijk kunnen voorstellen, maar de introductie van muziekinstrumenten anders dan de fluit en het orgel zorgde voor heftige discussies. En een dienst die alleen in het Maleis zou worden gehouden, zou nu op de nodige gefronste wenkbrauwen kunnen rekenen. In de afgelopen decennia is de verhouding tussen de GIM en de GPM in de Molukken ook sterk aan verandering onderhevig geweest. Natuurlijk, voor veel kerkgangers is de band tussen de GIM en de RMS nog steeds een vanzelfsprekendheid. Maar er wordt ook ruimte geschapen voor uitwisseling op basis van de gemeenschappelijke geschiedenis en cultuur.

Wat zijn nu de grote uitdagingen voor de Geredja Indjili Maluku anno 2022?

• Onmiskenbaar is de secularisatie een factor van betekenis ook in de Molukse gemeenschap. Kerkgang is niet meer vanzelfsprekend.
• Het diaconaat – de zorg voor ouderen en kwetsbaren – is actueler dan ooit. Daarvoor zijn ook meer ( jonge) mensen nodig.
• Met het oog op de grote wereldproblemen – honger, klimaatverandering, migratie – zou de kerk moeten nadenken over een nieuwe concrete invulling van het begrip rentmeesterschap. Heel lokaal, ten opzichte van de wijkgemeenschappen, maar ook transnationaal, als het gaat om de exploitatie van de natuur in de Molukken.

Zo kan de GIM ook nu relevant blijven voor de Molukse gemeenschap, waar die zich ook bevindt.