De keuken: heilige grond

Ik vind het zalig om de avondmaaltijd klaar te maken. Tussen het dagen avondprogramma, dat grotendeels neerkomt op spreken en vergaderen met anderen, nadenken, mailtjes beantwoorden en stukjes schrijven, is het een heerlijk concrete en fysieke klus die in een beperkte tijd tot mooi resultaat moet leiden.

Eten maken is een bezigheid die me volledig opeist en ik geef me er graag aan over. Omdat je met ingrediënten bezig bent die zijn gegroeid en hebben geleefd, verdienen ze ook je volledige aandacht. Eten bereiden vraagt om zuinig, schoon en precies zijn op het ene moment en creatief en uitbundig even later. En alles, iedere stap in het proces, doe je het beste met liefde en zorg, daar worden gerechten lekker van!

Scheppen

Bij voedsel bereiden heb je al je zintuigen nodig: je voelt of iets rijp, stevig of zacht is, je ruikt de balans van kruiden, je hoort of het koken en bakken goed gaat, je ziet of iets ‘klaar’ is en natuurlijk is af en toe proeven noodzakelijk.

Gaandeweg ben ik mijn verblijf in de keuken gaan zien als spiritueel moment. Er helemaal zijn en toegewijd. Ik ga aan de slag met al mijn kunnen en heel mijn wezen en ik kan me overgeven aan de taak die bedoeld is om leven in stand te houden en van het goede dat we krijgen te genieten. Een ‘heilig’ gebeuren. Maaltijd scheppen.

Nieuwe zijnswijze

Eten is nodig om te bestaan, te leven. Wat je doet bij het klaarmaken van eten is het omzetten van ingrediënten tot voedsel. Het werk in de keuken is een transformatieproces en veel van de handelingen raken aan de religieuze laag van het bestaan.

Met het snijden, hakken, stampen en raspen offer je producten op voor een nieuwe zijnswijze. Vaakwordt die mede bewerkstelligd door er de kracht van het vuur op los te laten: koken, braden en bakken. Door de omvorming worden rauwe dingen ‘te genieten’ gemaakt, ze worden geschikt om te ‘nuttigen’, ze krijgen ‘zin’, komen tot bestemming in het opgegeten worden. Voedsel neem je tot je en je neemt het in je op. Er komt een vereniging tot stand die energie geeft om te leven, te werken en te doen. Ik ben blij dat we bij ons thuis het gebruik erin gehouden hebben om, wanneer we de gerechten op tafel hebben gezet, er met elkaar voor te danken: God die de groei geeft, mensen die geploeterd hebben en het wonder dat we samen zijn en kunnen genieten.

Ervaren en zien

Voor het parochieblad Martinus Magazine van de St.Martinusparochie Utrecht maak ik iedere maand een recept en ik schrijf er een gedachte bij waarin ik probeer iets te laten zien van de diepere betekenis van het alledaagse doen aan aanrecht en fornuis. Ik deel het plezier dat ik in de keuken vind. Een uitgangspunt voor mij is werken met eerlijke pure grondstoffen. Geen pakjes, zakjes, gesneden of ‘kant en klaar’. Zelf doen en beleven hoe een krop andijvie een stamppot wordt. De vormen voelen, de structuur ervaren en weten wat je eet.

Een paar van de recepten en gedachten erbij vindt u hier. Vooral gaan doen, niet te veel denken. Ervaren en gaan zien. Gun jezelf de tijd en het genoegen. Al doende leer je snel … zeker als je honger krijgt!

RECEPT 1

Omelet met dadels en olijven

Wat heb je nodig?

• 70 gram zachte dadels

• 25 gram milde zwarte olijven

• 6 eieren

• 25 gram volkorenmeel

• 25 ml olie

• kruiden naar smaak, denk aan peterselie en basilicum

Hoe maak je het?

– Snijd de dadels open, ontpit ze en snijd ze in smalle reepjes.

– Ontpit de olijven en hak ze klein.

– Breek de eieren in een kom en kluts ze.

– Voeg de dadels en de olijven erbij.

– Strooi al roerend het meel over het mengsel en klop het mooi glad.

– Verhit een koekenpan op niet te hoog vuur. Doe de olie erin.

– Giet het eiermengsel in de pan en bak de omelet – niet te bruin laten worden.

– Snijd de omelet in vieren en dien op, met gehakte peterselie en basilicum.

Er wordt gezegd dat Gregorius van Tours (538-594) liefhebber was van dit gerecht. Deze bisschop is vooral bekend als geschiedschrijver. Zijn bekendste werk is een geschrift dat De geschiedenis van de Franken is gaan heten. Ook schreef hij heiligenleven, onder andere een van Sint Martinus, die eerder bisschop van Tours was.

GEDACHTE 1

Contrasten

Licht en donker, zout en zoet, warm en koud, strijd en rust, zon en regen, vreugde en verdriet. Doordat we verschillen ervaren krijgt het leven kleur en diepte. Het maakt dat niet alles grijs, lauw en vlak is. Contrast noemen we dat en het maakt dat we scherper het eigene en de waarde kunnen zien. Contrast, het proeven van verschil en het beseffen dat iets ook anders kan, maakt actief, en zet er toe aan om geen genoegen te nemen met iets dat verkeerd is. Onrecht en lijden dat mensen wordt aangedaan moet ophouden, omdat je gelooft in de verbondenheid van zusteren broederschap. Hoe groter het contrast, de kloof tussen hoe iets is en in jouw ogen moet worden, met des te meer kracht en inzet zul je gaan voor de verandering naar het goede, het betere, het gewenste. Gelovig in het leven staan is gevoelig zijn voor die spanningen en kansen en daarin werken aan geluk en vrede voor alle mensen.

RECEPT 2

Pesto

Het woord pesto betekent ‘ge-stampt’. Het draait dus om mengen.

Wat heb je nodig?

• een basilicumplant

• 2 eetlepels pijnboompitten

• een teen knoflook

• 30 gram geraspte harde kaas (parmesan of pecorino)

• scheut olijfolie

• eetlepel citroensap

• wat zout en vers gemalen peper

Hoe maak je het?

– Rooster de pijnboompitten in een hete koekenpan tot ze beginnen te geuren (laat ze niet verbranden). Haal ze uit de pan en laat ze in een bakje of op een snijplank afkoelen.

– Pluk de blaadjes van de basilicumplant en doe ze in een smalle mengkom.

– Voeg de afgekoelde pijnboompitten, gepelde knoflook, geraspte kaas, olijfolie, citroensap, zout en peper toe.

– Gebruik de staafmixer om alles te pureren tot een smeuïge massa. Roer er nog wat olijfolie door wanneer de puree te stijf is.

– Proef en voeg naar smaak zout, wat citroensap of peper toe.

In een potje geschept en met wat druppels olijfolie erop is pesto goed te bewaren. Heerlijk om op brood of een toastje te smeren. Of meng wat door de sladressing of door gekookte pasta.

De pesto kun je ook met een vijzel draaien. Begin dan met de knoflook en de blaadjes basilicum, dan de pijnboom-pitten en vervolgens de overige ingrediënten.

GEDACHTE 2

Mengen

In de keuken is het de gewoonste zaak van de wereld om te mengen. Er zijn niet veel dingen die we zomaar ‘puur’ eten. Een stukje fruit uit de hand is lekker als tussendoortje. Maar een gerecht, een maaltijd, wordt samengesteld uit meerdere ingrediënten, die bij elkaar gebracht en klaargemaakt een aantrekkelijker resultaat geven dan ieder afzonderlijk.

Dit huis-, tuinen vooral keukenvoorbeeld bevestigt het uitgangspunt dat samen meer is dan apart. Dit is op heel veel situaties van toepassing. Uit alle ervaringen die we opdoen met overleg, uitwisselen en doen, zouden we kunnen leren dat het bundelen van talenten en krachten de manier is om ergens te komen en het samen beter te hebben. De kunst is de goede verhoudingen te vinden van eigen inbreng en de kwaliteiten van anderen … Waarom is dát tussen mensen soms zo lastig? Waarom is het ‘anders’ zijn van aard, cultuur, opvatting eerder een obstakel dan een kans op een mooi gemengd geheel?