Menu

None

De marge als centrum

Dit artikel is een gratis introductie op het nummer van Ouderlingenblad (2022, nr. 3). Onderaan het artikel vind je de andere bijdragen uit het nummer. Ben je benieuwd naar andere nummers van Ouderlingenblad? Bekijk dan alle artikelen.

De kerk in aandachtswijken

De toekomst van de kerk in Nederland baart velen zorgen. Tegelijk zien we op bijzondere plekken soms mooie initiatieven. Waar de ‘gewone’ kerk uit beeld is, of zelfs nooit in beeld geweest is…

Alweer even geleden was een gemeentestichter uitgenodigd om te komen spreken op een conferentie van orthodox-christelijke studenten. Het moest gaan over de toekomst van de kerk in Nederland.

De pionier vertelde over zijn keuze met zijn gezin te gaan wonen in een Haagse aandachtswijk en over de wording van een nieuwe geloofsgemeenschap. Na afloop van zijn verhaal vroeg een van de studenten wat nu precies het verschil was tussen een gemiddelde kerk en zijn Haagse geloofsgemeenschap. Om dat duidelijk te maken, vertelde hij wat er was voorgevallen tijdens een van hun brunches op de late zondagochtend.

Na een gemeenschappelijke maaltijd is er altijd een korte viering. Tijdens een van die vieringen stond het verhaal van de wijngaard van Nabot uit I Koningen 21 centraal. De pionier vertelde hoe koningin Izebel de regie van koning Achab overnam en ervoor zorgde dat ze de wijngaard van Nabot met geweld toch in bezit kregen.

Bij het verhaal over Izebel kon ze haar woede niet meer inhouden…

Een vrouw, voor wie dit verhaal helemaal nieuw was, begon zich steeds meer op te winden en kon haar woede niet meer inhouden. ‘Wat een kutwijf!’, riep ze uit tijdens de vertelling. De pionier zei toen dat zo’n uitroep vermoedelijk niet zo vaak te horen is tijdens een preek in een ‘gewone’ kerk. Scherper had hij het contrast nauwelijks kunnen schetsen.

Zingen in het Repaircafé

We hebben in Ouderlingenblad regelmatig aandacht besteed aan pionieren en pioniersplekken. Op allerlei plaatsen zoeken kerken naar nieuwe vormen van aanwezigheid.

Ook in wat we vaak aandachtswijken zijn gaan noemen. Dat zijn wijken die, net als de Haagse wijk hierboven, meer dan gemiddeld te maken hebben met armoede, sociale problemen en uitsluiting.

In Ouderlingenblad waren portretten te lezen van bijvoorbeeld ‘Het Pand’ in de Groningse Indische Buurt (nr. 1101) en van ‘Betondorp bloeit’ in de gelijknamige Amsterdamse wijk (nr. 1112). Pionier Margrietha Reinders schreef over de wording van deze laatste geloofsgemeenschap. Ontmoetingen op straat, in een café en tijdens maaltijden schiepen na verloop van tijd ruimte voor vieringen. In het Repaircafé wordt tussen de kapotte spullen en de schroevendraaiers inmiddels gezongen en de Bijbel gelezen. Reinders ziet het ongelooflijke gebeuren: mensen met een diep wantrouwen naar geloof en kerk gaan toch meedoen.

Onze huidige kerken zijn vaak middenstandskerken, waar velen zich niet thuis voelen

Dat wantrouwen is niet van vandaag of gisteren. In de negentiende eeuw bijvoorbeeld zocht straatevangelist William Booth kerkelijk onderdak voor de mensen die hij met zijn werk bereikte. Vaak ging het om mensen in ‘de marge’. Ze vonden meestal niet de weg naar bestaande gemeenten, ze waren er feitelijk niet welkom. Zo ontstond uiteindelijk het Leger des Heils. Onze huidige kerken zijn ook vaak middenstandskerken, waar velen die niet mee kunnen komen in onze maatschappij zich niet thuis voelen. De kloof is vaak groot.

Tegen de stroom in

Gelukkig is het niet het hele verhaal. Altijd zijn er individuele – en groepen gelovigen geweest die tegen de kerkelijke stroom oproeiden en zich bewust verbonden met mensen en plekken waar de kerk het liet afweten. In onze dagen is een netwerk als Urban Expression een mooi voorbeeld. Het ontstond in Engeland in een tijd van missionaire gemeentestichting. Op veel plekken ontstonden nieuwe geloofsgemeenschappen, maar niet in wat we nu aandachtswijken noemen. Dergelijke wijken bleven vaak een witte vlek op de kerkelijke kaart. Urban Expression wilde juist daar komen tot creatieve christelijke gemeenschapsvorming.

De beweging waaide over naar Nederland en momenteel zijn er diverse teams onder deze paraplu actief. Ze leven en werken in de genoemde wijken.

Sommigen verhuizen zelfs naar deze wijken om er echt te kunnen leven en te zijn. Ook buiten dit netwerk om zien we initiatieven ontstaan om in Jezus’ naam present te zijn onder mensen voor wie de ‘gewone’ kerk volstrekt uit beeld is of zelfs nooit in beeld is geweest.

Een open brief aan de kerken

Dat is een verheugende ontwikkeling waarvoor nu ook extra aandacht wordt gevraagd binnen kerkelijke denominaties. Op verzoek van het netwerk ‘Pionieren in aandachtswijken’ is een open brief geschreven, waarin wordt gepleit voor meer kerkelijke presentie in wijken waar de ‘gewone’ kerk al lang niet meer is of soms zelfs nooit geweest is (zie voor meer informatie het kader bij dit artikel).

Het gaat hier niet om een hobby van een paar bevlogen pioniers, maar om de roeping van de gemeente van Jezus Christus. Zij moet daar zijn waar Hij ook is. In de Evangeliën is Jezus’ betrokkenheid op mensen die eruit liggen of anderszins niet meetellen een voortdurend refrein. Mensen in de marge kunnen steevast rekenen op Zijn compassie. En je zou zeggen, daar kan de gemeente die zich tooit met Zijn naam toch niet bij achter blijven…

De brief, getiteld ‘Kijk naar Christus en zoek de mensen in de marge op’, is digitaal te vinden op de site van Urban Expression, www.urbanexpression.nl en de site van de Protestantse Kerk rond pionieren, www.lerenpionieren.nl/eenopenbrief/

Sake Stoppels is lector Theologie aan de Christelijke Hogeschool Ede (CHE). Hij is tevens lid van de redactie van Ouderlingenblad.

Lees meer uit dit nummer van Ouderlingenblad

Sake Stoppels


De toekomst van de kerk in Nederland baart velen zorgen. Tegelijk zien we op bijzondere plekken soms mooie initiatieven. Waar de ‘gewone’ kerk uit beeld is, of zelfs nooit in beeld geweest is…


Lees verder

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken