De ruimte van het geloof
Over C.W. Mönnichs Pelgrimage (1953)
In het voorjaar van 1953 maakte de Amsterdamse theoloog en cultuurhistoricus Conrad Mönnich (1915-1994) een cultuurreis door Frankrijk. Hij was hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en nauw betrokken bij vernieuwingen in de Evangelisch-Lutherse Kerk. Tijdens zijn reis deed Mönnich onder meer Parijs, Versailles, Vézelay en Autun aan. Hij bezocht musea, kerken, kloosters, monumenten en andere plekken die we nu als ‘cultureel erfgoed’ zouden typeren. Zowel de culturele rijkdom van Frankrijk als de tijdelijke afstand van Nederland prikkelden Mönnichs verbeelding en denken. Dat blijkt uit Pelgrimage. Ontmoetingen met de cultuur, een speels en erudiet essay, waarin hij zijn reiservaringen verwerkt. Het boek is de kritische plaatsbepaling van een jonge intellectueel. In de context van de naoorlogse wede ropbouw stelt Mönnich zich strijdbaar op tegenover een naïeve liefde voor de cultuur en tegenover de hokjesgeest van de (hernieuwde) verzuiling. De theoloog dient beweeglijk te zijn over de grenzen van naties, confessies en groepen heen te zien. Als pelgrim is de theoloog vrij om grensganger te zijn. In dit artikel vat ik Mönnichs verwerking van het pelgrimmotief op als een ‘verruiming’ van de theologie , zowel in mentaal als fysiek opzicht.
