De spiritualiteit van de bezoeker

In het pastoraat, het omzien naar de ander, is de geloofsbeleving van de bezoeker van belang. Het zicht op en de ervaring met God bepalen hoe we naar de ander (willen) kijken. Daarom is het goed en nodig die eigen spiritualiteit te voeden.

Opmerking vooraf: met ‘de bezoeker’ wordt in dit artikel zowel de kerkelijk vrijwilliger, al dan niet ambtsdrager, als de predikant, kerkelijk werker of pastor bedoeld.

Inleiding

Pastorale zorg is in de meest brede zin van het woord samen te vatten als ‘aandacht voor elkaar, vanuit de liefde van God’. Daar waar de bloedsomloop van de liefde stroomt, is er binnen en buiten de gemeente meeleven (zie kader) met elkaar. Vindplaats hiervoor is het leven van alledag. Een opgestoken hand, een gesprekje bij de supermarkt en koffiedrinken in het wijkgebouw, een bezoekje bij een oudere of een gesprek met een weduwe die verlies te dragen heeft.

Hoe de onderlinge zorg is geregeld en welke taak of rol een gemeentelid of ambtsdrager op zich neemt, kan verschillen. Wat overeenkomt is dat de spiritualiteit of geloofsbeleving van de bezoeker meedoet.

Johan Smit zegt hierover: “Een pastor doet zijn kennis niet alleen op met de handen gevouwen en de ogen dicht, maar doet in heel zijn leven en werken kennis van God op. Ook ontmoetingen met mensen en ervaringen in de natuur kunnen een parel in zich bergen die kennis van God ‘aanbrengt’ en vergroot.” (in: Tot de kern komen, 2006, p. 53)

Levensverhaal

Elk mens – zowel de bezoeker als degene die bezoek krijgt – draagt een levensverhaal in zich, heeft een familiegeschiedenis achter zich en een sociale netwerk om zich heen. En dat is van invloed op de manier waarop het geloof in God ervaren wordt door de bezoeker en degene die bezocht wordt. Zo vertelde een ouderling mij eens:

‘Mijn vader is een diepgelovig man. Hij leefde echt in afhankelijkheid van God. Elke dag zag ik hem op zijn knieën bidden en dan bad hij voor de dingen van de dag. Hij was boer en ook het leven op de boerderij kwam in zijn gebed voorbij. Ik ben ook altijd blijven geloven dat God met ons kleine, dagelijkse leven van doen heeft. En als ik bid tijdens een bezoek probeer ik ook de kleine dingen van het leven te benoemen.’

Het is belangrijk dat de bezoeker zich hiervan bewust is. Niet alleen het verhaal van de ander, maar ook het eigen verhaal doet mee in de manier waarop het gesprek gevoerd wordt en de ontmoeting gestalte krijgt.

Een ontmoeting van hart tot hart

Een ontmoeting van hart tot hart kan en mag wederkerig zijn. De bezoeker is er weliswaar ten dienste van de ander, maar het hoeft niet zo te zijn dat de bezoeker brengt en de ander het medeleven, de aandacht en zorg ‘slechts’ ontvangt. Sterker nog… als de bezoeker alert is op hetgeen er wordt verteld in de ontmoeting, dan kan het zomaar gebeuren dat er iets van God en Zijn Licht zichtbaar wordt in het gesprek. En dat is niet alleen helend en helpend voor het gemeentelid, maar ook voor de bezoeker die het bezoek aflegt.

De bron gevuld houden, verrassend licht

Dit licht van God brengt mij bij een kunstenaar; Ton Schulten (1938), een bekende Nederlandse schilder. Hij zou ooit priester worden, maar hij bleef ook in het klooster maar tekenen. Na een jaar ging hij naar de kunstacademie en nog weer later werd hij een befaamd schilder. Hij schildert prachtige, kleurrijke doeken, meestal van landschappen en stadsgezichten.

In elk schilderij is een wit vlak te vinden. Een ‘deur’ naar een andere werkelijkheid. Dat doet Ton Schulten niet zomaar, de reden ligt in zijn levensverhaal. Door een ernstig ongeluk raakte hij in coma:

“Drie dagen lang heb ik een geweldig visioen gezien…” vertelt de schilder: “… met de prachtigste kleuren en muziek van Mozart. Daar wilde ik niet meer uitstappen. Ik heb over de horizon gekeken. Sindsdien weet ik dat onze geest eeuwig blijft doorleven en ben ik niet bang meer voor de dood. Eenmaal weer wakker bad ik voortdurend de rozenkrans in bed. Een paar keer draaide ik zo hard aan de kraaltjes dat ze tussen mijn benen belandden. Ik dacht steeds: waarom is mijn vriend wel overleden maar ik niet?” (uit een interview van Frieda Pruim met Schulten, Ik heb over de horizon gekeken)

Eenmaal terug in het gewone leven besloot hij om in elk schilderij iets van die andere wereld in te brengen. Prachtig beeld! Een (pastorale) ontmoeting geeft de mogelijkheid om te ontdekken waar het Licht in het leven van de ander naar binnen valt. Bij elke ontmoeting kan de vraag worden gesteld: ‘Heb ik iets van God gezien in (het leven van) de ander?’ en ‘Waar was het Licht?’ Dat lukt niet altijd, maar daar waar het tevoorschijn komt, geeft dat een enorme vervulling en vreugde.

De bron gevuld houden, zelfkennis en kennis van God

In de belijdenissen van Augustinus beschrijft deze hoe de mens in het verlangen naar God zijn of haar eigen hart open legt. God leren kennen en zichzelf leren kennen leidt tot nederigheid en liefde voor de ander. De weg van God leren kennen is een (onder) zoekende weg, een vragende weg. Gedachten en beelden van God worden steeds weer doorgestreept, omdat God in de werkelijkheid van elke dag toch weer dieper, rijker en groter is dan gedacht. Wat is het dan belangrijk om het eigen oordeel uit te stellen, want misschien wordt ons eigen perspectief wel veranderd.

Over perspectiefwisselingen staan veel verhalen in de Bijbel. Zo gebeurde dit ook bij de vrouw bij de Jakobsbron. Zij dacht dat de Messias nog moest komen en door de ontmoeting met Jezus komt zij tot de ontdekking dat deze Man de Messias is. Een enorme perspectiefwisseling in haar leven. Zelf opnieuw ontdekken dat God vaak anders is dan gedacht, houdt ons geloof levend en onze ziel zoekend.

Bij de bron van Jakob

De evangelist Johannes vertelt over de ontmoeting tussen Jezus en de Samaritaanse vrouw bij de bron van Jakob (Johannes 4:5–42). Een vreemde ontmoeting, want in het oude Oosten was het niet gebruikelijk dat een man en een vrouw met elkaar spraken zonder derden erbij. Een vreemd tijdstip, want midden op de dag werd meestal geen water gehaald bij de bron. En Jezus, vermoeid van de reis, vraagt deze vrouw te drinken.

Zij heeft een kruik bij zich en zij kan en wil water putten. Jezus vraagt hulp aan deze vrouw. Hij vraagt van haar water uit de bron van Jakob. Zo wordt Zijn dorst gelest.
Tijdens het gesprek blijkt dat de vrouw ook dorst heeft. Johannes vertelt dat halverwege het gesprek de vraag door de vrouw wordt omgekeerd. Zij zegt:

“Heer, geeft U mij te drinken van dat water, opdat ik geen dorst meer zal hebben en niet hier hoef te komen om te putten.’ (vers 15). Jezus confronteert haar met haar leefwijze van dat moment. Zij leeft bij een man die niet haar man is en zij heeft al eerder vijf mannen gehad. Blijkbaar heeft zij niet alleen behoefte aan water, maar dorst zij naar liefde en dat verlangen is nog niet vervuld. Woorden van Jezus kunnen ook schuren, vragen oproepen en tegenspreken.”

Het brengt bij deze vrouw verwondering teweeg… u bent vast een profeet! Als Jezus zegt Wie Hij is, dan erkent zij dat Hij de Christus is. Zij laat haar kruik bij de waterbron staan en gaat terug naar de gemeenschap. Daar vertelt zij dat zij Iemand ontmoet heeft die alles gezegd heeft wat zij gedaan heeft. ‘Zou Hij niet de Christus zijn?’ (vers 29). Deze vrouw voelt zich door Jezus echt gezien. Hij kent haar en Hij heeft, ondanks haar achtergrond, haar niet afgewezen! Nee, sterker nog, Hij vroeg haar om hulp en in die omkering ging de deur naar haar hart open en kon Zijn liefde binnen komen.

De bron gevuld houden, nog meer inspiratie

Vanuit de aanbeveling ‘Overweeg wat er nodig is om je eigen inspiratie levend te houden, te stimuleren of te vernieuwen’, geschreven door Ruard Ganzevoort en Jan Visser in Zorg voor het verhaal, besluit ik hier met enkele tips. Zomaar een paar gewone dingen in het leven van elke dag die kunnen helpen om onze bron gevuld te houden, want geest, ziel en lichaam heeft vervulling nodig.

TIP 1

Download de ‘Ommetjes-app’ en maak er een gewoonte van om elke dag een wandelingetje te maken in het ritme van de dag.

TIP 2

Wandelen in de natuur is in zichzelf al een hele fijne manier om iets van God en Zijn liefde te ervaren.
Door de merel in de boom, door de bloemen in de berm, door de bries in je haren, door het avondrood; zoveel manieren waarop God de Schepper zich laat zien.

TIP 3

Ook hoorde ik eens een wijze les van een priester. Hij had ooit gesproken met moeder Teresa, en zij leerde hem: ‘Begin elke dag met te zeggen tegen de Here Jezus: ‘Goede morgen, Jezus.’ Deze eenvoudige zin brengt je in de realiteit dat het leven met God het meest belangrijke in jouw leven is.’

TIP 4

Neem elke dag 10 minuten de tijd om stil te zijn. Gewoon vanuit het besef dat al het werk al is gedaan, doordat Jezus de wereld redde en wij met ons zwoegen daar niets aan toe hoeven te voegen. De wereld is van Hem en Hij laat niet los wat Zijn hand begonnen is.

TIP 5

Download de app ‘Eerst dit’ of ‘Bidden onderweg’ of een mooie playlist van spotify. Door te luisteren naar een lied, een korte reflectie bij een bijbeltekst, een gebed, word je meegenomen naar de bron die inspiratie, liefde en leven geeft.

TIP 6

Breng een bezoek aan het museum van Ton Schulten in Ootmarsum.