‘Denk in de kleur van je hart…’

Bij haar afscheid van een catechesegroep kreeg onze dochter een jongerenbijbel. De catecheten hadden er een vel ingeplakt, met een tekst ontleend aan een lied dat echt bij The Passion is gaan horen: ‘denk niet wit, denk niet zwart, denk niet zwart-wit, maar in de kleur van je hart’. Het is het refrein van een lied van Frank Boeijen. Het gaat over snelle oordelen en uitsluiting. Elk jaar opnieuw wordt het gezongen bij de berechting van Jezus door Pilatus.

Dubbelhartigheid

Met de keuze voor deze woorden wilden de catecheten een verbinding leggen met jongeren van nu. Dat valt uiteraard te prijzen, want het past ook goed in onze tijd van polarisatie en bubbelvorming. Als het helpt om zwart-wit denken te voorkomen en verbindingen te scheppen, is er veel gewonnen. Het is ook niet verwonderlijk dat de makers van The Passion het lied tot refrein hebben gemaakt. Het is een krachtige, kernachtige tekst met een aansprekende boodschap. Toch kun je ook je vragen er bij stellen. En dat heeft te maken met de lading die het hart in de Bijbel heeft. Daar is het niet altijd even verstandig om in de kleur van je hart te denken. Het hart is dubbelhartig, het kent liefde én haat, het is de zetel van goed én kwaad, het kan zacht worden én het kan zich verharden. Kortom, denken en handelen in de kleur van je hart kan alle kanten opgaan.

Verlegenheid met de plaatsvervanging

Is dit muggenzifterij? Mogelijk, maar dat ik hier toch over schrijf, heeft te maken met de tendens die ik er achter bespeur. Dat is onze vervreemding van het taalveld en het denken van de Bijbel. Ik geef daarvan nog een ander voorbeeld dat ook past in deze Veertigdagentijd. Recent gaf Verus, vereniging voor christelijke en katholiek onderwijs, een brochure uit. Het draagt als titel De school als huis dat je samen bouwt. Naar een nieuwe omgang met diversiteit. Het is een poging om, gegeven de vaak uiterst plurale context van de school, verstaanbaar te spreken over onder meer het Paasfeest. Eén zinnetje trof me in het bijzonder: ‘Christenen vieren met Pasen dat de liefde die mensen wil laten bloeien zich niet in een graf laat stoppen.’

Gesprekspartners konden weinig of niets met de gedachte dat Jezus plaatsvervangend voor ons leed en stierf

Hier klinkt het overwinningsmotief in door en dat is uiteraard ook volop eigen aan Pasen. Maar in die paar woorden wordt impliciet wel afscheid genomen van een sterke lijn in het Nieuwe Testament. Dat is de lijn waarin Jezus ‘omwille van ons’ juist wel in een graf terechtkomt. In die lijn gaat zijn lijden en zijn dood ook niet buiten de Vader om. ‘Maar laat het niet gebeuren zoals ik het wil, maar zoals U het wilt’, bidt Jezus in Getsemane. Misschien gaat het in de Verus-brochure om niet meer dan ‘a slip of the pen’, maar het kan ook raken aan onze verlegenheid met het plaatsvervangend lijden en sterven van Jezus. Wij weten vaak niet meer wat we daar mee aan moeten. Tijs van den Brink constateerde bijvoorbeeld na een groot aantal afleveringen van Adieu God dat zijn gesprekspartners weinig of niets konden met de gedachte dat Jezus plaatsvervangend voor ons leed en stierf. Ze zagen daarvan noch het nut noch de noodzaak.

Vluchtig christendom?

Ik keer even terug naar The Passion. PThU-theologe Mirella Klomp heeft langdurig onderzoek gedaan naar dit fenomeen en schreef er een boeiend boek over. Ze concludeert onder meer dit: ‘The Passion shows that Christianity in the Netherlands is becoming light-hearted, casual, easy and flighty.’ (p. 52) Als ik het vrij mag weergeven: The Passion laat zien dat het christendom speelser is geworden.

Dit jaar is het thema van The Passion ‘Ik ben er voor jou’. In het materiaal voor vier nagesprekken ligt het accent sterk op verbinding: wat jij deelt met anderen en anderen met jou, mensen die je mist, vriendschappen, jij en jouw familie. Dat zijn stuk voor stuk existentiële thema’s die het onderlinge gesprek ook meer dan de moeite waard zijn. En als er zo impulsen tot meer verbinding uitgaan van The Passion is dat natuurlijk geweldig. Het is pure winst voor een samenleving die kreunt onder corona. Eenzaamheid is meer dan ooit echt een groot probleem.

Onnavolgbaar?

Gijsbert van den Brink en Kees van der Kooi schrijven in hun Christelijke dogmatiek onder andere dit over Jezus: ‘Hij doet iets in onze plaats, iets wat wij niet doen en ook niet kunnen doen.’ (p. 420) De navolging van Christus is geboden, ook in de vorm van het zoeken van verbinding. Maar iets in de Schrift zegt dat we hem niet in alles hoeven na te volgen. We zouden het ook niet kunnen. Ergens is hij dus onnavolgbaar en juist dat maakt dat zijn naam tot op vandaag is blijven klinken.

Zou die gedachte van onnavolgbaarheid op de een of andere manier mee kunnen gaan in de nagesprekken? Jezus dus niet enkel als ‘modelmens’ – als paradigma, het navolgen waard – maar ook als iemand die een weg is gegaan die wij niet kunnen gaan en ook niet meer hoeven te gaan? Of zijn we daarvoor als gelovigen te ‘light-hearted, casual, easy and flighty’ geworden?