Menu

Basis

Diep verlangen

In deze rubriek komen (chassidisch) joodse parabels en wijsheden, sprookjes en legenden aan de orde die vaak bijzondere levenslessen bevatten. Goochem is een leenwoord uit het Jiddisch: slim, geslepen. Verwant aan de Hebreeuwse woorden chacham (wijs mens) en chochmah (wijsheid).

Logo rubriek Goochem
(bn.; -er, -st) (inform.) ‘slim, gewiekst’: een goocheme kerel. Ontleend aan Jidd. < Hebr. hāhām ('wijs')

Op een sjabbatsmorgen zit er een onbekende, oude man in het leerhuis van rabbi Sineour Zalmen van Liadi. Tijdens diens uitleg van de Tora luistert de vreemdeling aandachtig, maar het is duidelijk dat hij er weinig van begrijpt. Na afloop van de bijeenkomst spreekt rabbi Sineour de vreemdeling aan. ‘Heeft u mijn lessen van vandaag een beetje kunnen volgen?’ ‘Ik deed mijn best, maar het ging allemaal ver boven mijn pet. Ik schaam me ervoor.’ Dan begint de man te huilen. De rabbi legt een hand op zijn schouder en nodigt hem uit iets meer over zichzelf te vertellen.

Daarop legt de man uit dat hij als kind weinig onderwijs heeft genoten, omdat zijn ouders dat niet konden betalen. Later was hij mandenmaker geworden en met zijn handwerk had hij zijn gezin altijd kunnen onderhouden. Maar tijd voor studie had hij nooit. Pas toen zijn kinderen de deur uit waren, had hij meer tijd en gelegenheid om zich aan Torastudie te wijden. Maar in de synagoge van zijn dorp hadden de mannen hem uitgelachen om zijn domme vragen en gebrek aan kennis.

‘Op een dag vernam ik dat u, rabbi, niemand de deur wijst. Iedereen is welkom in uw huis. Daarom doet het me verdriet dat ik u niet kon volgen.’ ‘Dat je mijn woorden niet hebt begrepen is niet jouw schuld, eerder de mijne. Misschien moet ik wat ik werkelijk te zeggen heb zonder woorden aan je duidelijk maken.’ Dan begint de rabbi een nigoen – een woordeloos lied – te zingen. De vreemdeling luistert met volle aandacht, zijn gezicht gaat stralen en zijn ziel wordt opgeheven. ‘Nu begrijp ik het eindelijk, rabbi. Ik voel een diep verlangen in mij opkomen…’

Misschien moet ik het zonder woorden duidelijk maken…?

Vanaf dat moment zong rabbi Sineour van Liadi na afloop van zijn onderwijs elke keer dit woordeloze lied. Niet als verpozing of vermaak, maar om zijn lessen diep door te laten dringen tot de ziel van elke aanwezige. Vooral ook van mensen die de taal der kennis minder machtig zijn.

Commentaar

De ‘simpele’ gelovige wordt hier als voorbeeld gebruikt en geleerdheid wordt sterk gerelativeerd. We zagen het al vaker in chassidische vertellingen: verlangen is belangrijker dan kennis, het hart gaat boven het hoofd. Maar er speelt nog iets meer. Hier krijgt muziek in de vorm van een nigoen – een klankzang – een belangrijke rol toebedeeld. Het steeds herhaalde jom-bom-bom of ai-ai-ai heeft geen enkele betekenis, maar helpt om je innerlijk te richten op samenzang en vreugde.

Scholing en ontwikkeling gaan altijd langs de weg van de zintuigen

Ieder mens heeft een eigen leerwijze of voorkeur van leren die dicht bij zijn persoonlijkheid staat. De een is talig en leert vooral door aandachtig te lezen, een ander is auditief ingesteld en kan goed luisteren. Een derde is observator en leert vooral door gefocust te kijken. En dan heb je nog het tactiele leren: ontdekken door te voelen en materialen aan te raken. Een kok kan niets leren zonder smaak of geur. Maar zijn oog zoekt ook graag naar een mooie, kleurrijke combinatie van ingrediënten.

Scholing en ontwikkeling gaan altijd langs de weg van de zintuigen. Daardoor leren we nieuwe dingen ervaren en onthouden. Wat de een ontdekt door een diepzinnig boek, ervaart een ander door een schilderij of muziekstuk dat inspireert. Wanneer je naar je diepste verlangens luistert en je eigen, unieke leerweg volgt, groei je als mens. Verlangen is de drijfveer van onze ziel.

Of zoals de Perzische dichter/mysticus Rumi zegt: ‘God neemt de rietfluit op en blaast. Elke toon klinkt als verlangen in ons door. Hou de klank niet binnen, wees je eigen noot. Klim op het dak van de stad van je ziel. En zing, zing uit volle borst!’

Verdiepingsvragen

  • Welke diepe (misschien onvervulde) verlangens heb jij? Helpt het geloof in God jou daarbij?
  • Welke vorm van zintuiglijk leren ligt het dichtst bij jouw karakter en aanleg? Hoe kun je daar meer ruimte voor scheppen?

Gottfrid van Eck is theoloog, verhalenverteller en muzikant en een groot liefhebber van de joodse verhalen-traditie. Hij geeft hier persoonlijk commentaar op. Voor contact en info, zie: www.wilde-eendproducties.nl.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken