Menu

Basis

Een onverwacht godsgeschenk

Digitale retraites

Op 1 december 2019 zal de elfde digitale retraite ‘Zie wat je hoort’ van start gaan. Ruim 15.000 mensen zullen dan, elke dag van de Advent, een gebedsmail ontvangen die hen een gebedstraject zal aanbieden dat geinspireerd is door de ignatiaanse1 spiritualiteit. Toen de initiators, de jezuïeten uit de lage landen, vijf jaar geleden de website www.ignatiaansbidden.org lanceerden, konden zij niet vermoeden dat zoveel mensen op dit aanbod zouden ingaan. Nikolaas Sintobin, jezuïet en internetpastor, schrijft hierna over dit initiatief.

De retraites beantwoorden klaarblijkelijk aan een reële vraag. Het concept is eenvoudig. Je schrijft je, kosteloos, in door je mailadres op te geven via de website. Vervolgens ontvang je elke dag van de Advent of van de veertigdagentijd een gebedsmail. Elke gebedsmail heeft een vaste opbouw: een kort inleidend gebed, enkele bijbelverzen, twee of drie vragen om die verzen in je eigen leven binnen te laten komen en een slotgebed. Bij het begin van de week is er een link naar een catechetische toelichting en tweemaal per week zijn er links naar een toepasselijk citaat en een (technische) gebedstip. Het geheel vormt één geheel en is geïnspireerd door de dynamiek van de Geestelijke Oefeningen van Ignatius van Loyola, de stichter van de jezuïeten. Dit maakt dat nogal wat mensen het geheel van de retraite kunnen beleven als een grote beweging die hen dicht bij zichzelf en bij God en Jezus brengt. Door de jaren heen besteden we steeds meer aandacht aan het begeleidend fotomateriaal als bijkomend hulp om binnen te komen in het thema.

Het is een bewuste keuze om de teksten zo te schrijven dat christenen van alle kerken er zich goed bij kunnen voelen. Tot nog toe werden alle teksten geschreven door katholieken. De 40-dagen retraite 2020 zal echter geschreven worden door een predikante. Het internet kent geen muren en kan een reële bijdrage leveren tot oecumenische toenadering aan de basis. Die keuze maken wij uitdrukkelijk.

Profiel van de retraitanten

Na de voorbije 40-dagen retraite hebben we een digitale enquête gehouden bij de deelnemers. Ruim vierduizend mensen beantwoordden de vragen. Wat leerden ons deze enquête en de statistieken van Google Analytics?

De voorbije 40-dagen retraite werd gevolgd in 63 landen. In Nederland alleen hebben we digitale bezoekers verwelkomd uit 613 steden en dorpen, van Wittem tot Uithuizen, van Cadzand tot Bellingwolde. De deelnemers behoren in grote meerderheid tot de binnenste kern van de kerken. Meer dan 80 procent gaat regelmatig naar een kerkdienst.

Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat de gemiddelde leeftijd van de deelnemers eerder aan de hoge kant ligt. Slechts 10 procent is minder dan 50 jaar oud. 28 procent is tussen 70 en 80 jaar oud en 16 procent is ouder dan 80.

Ongeveer 70 procent van de Nederlandse deelnemers is katholiek en 30 procent is protestant of evangelisch. Deze laatste groep is groeiend bij de nieuwe inschrijvers. 30 procent besteedt dagelijks 1 tot 5 minuten aan de gebedsmail, 50 procent 5 tot 15 minuten en 17 procent 15 tot 30 minuten. Bijna 80 procent van de deelnemers heeft op de een of de andere wijze gebedservaringen uitgewisseld met anderen.

Digitale bidders aan het woord

Hier volgt een bloemlezing uit de bevindingen van de deelnemers. De kernwoorden zijn in het kader van dit artikel vet gedrukt.

  • Er zijn hoe langer hoe minder ‘toegankelijke’ priesters en kerkelijke bijeenkomsten. Dit digitale vult de leemte goed.
  • Ik ben heel blij met deze digitale vorm van kerk c.q. gelovig zijn met elkaar.
  • Bedankt voor al wat jullie doen, deden, zullen doen… De digi-tijd breekt aan; want gezien er steeds meer kerken niet meer actief zullen zijn, zullen wij gelovigen moeten leren gebruik te maken van de digitale mogelijkheden zodat we pelgrims blijven en geen dolers worden.
  • Ik vind het bijzonder boeiend, maar tezelfdertijd zo vrijblijvend want ‘onpersoonlijk?’ Ik heb graag menselijk contact. Maar terzelfdertijd is dit misschien juist zijn sterkte.
  • Zeker met het oog op de kerksluitingen en het uiteenvallen van parochies geeft dit toch weer een verbondenheid, ook vooral via het gastenboek.
  • Hartelijke dank voor deze mogelijkheid. Maar vooral de mogelijkheid om met meerdere mensen persoonlijk uit te kunnen wisselen. Dat maakt voor mij de digitale retraite inspirerend. Zonder die mogelijkheid zou ik niet meedoen.
  • Het was heel fijn om een retraite te volgen samen met mijn moeder. Ik ben In de USA en mijn moeder In Nederland. Het gaf ons samen iets te delen op spiritueel gebied op lange afstand. Het bracht ons dichter bij elkaar.
  • Kom niet tot werkelijk mediteren maar zo’n dagelijkse speldeprik doet me goed: een klein moment van aandacht en bezinning.
  • Ik heb in het openbaar vervoer in de stilte coupe de tijd genomen om de vastenretraite te doen, omdat ik thuis veelal geen stilte is.
  • Dankjewel voor de geboden kansen die je ons geeft .. anders deed ik praktisch niets gedurende een jaar .. en de Heer wordt een grote onbekende.
  • Ondanks mijn lage discipline en organiseervermogen was dit heel verrijkend. Juist aan minder methodische gelovigen zou ik deelname aanbevelen.
  • Ik had een RK vader en een Gereformeerde moeder en ben Gerf. opgevoed en heb hierdoor het geloof van mijn vader beter leren kennen.
  • Ik ben het meest blij dat ik als protestant mee mag/kan liften met m’n rooms-katholieke familie!
  • Overigens reken ik mezelf tot het groeiende leger gelovigen dat het vervelend vindt om te moeten kiezen tussen protestant en katholiek. Gekozen voor protestant omdat ik daar ingeschreven sta.

Een relatief oud publiek

We bereiken met het aanbod van onze digitale email-retraites een hoogkerkelijk en relatief oud publiek. Vermoedelijk zit daar een groeiend aantal oudere tot heel oude mensen bij voor wie het internet een van de schaarse bronnen is geworden voor spirituele voeding en verbondenheid met de christengemeenschap. Blijkbaar spreekt de eenvoud van de formule (dagelijkse mail) in het bijzonder deze oudere christenen aan. Onze relatief meer trendy gebedspodcasts van Bidden Onderweg trekken een veel jonger publiek. Meer dan 50 procent is daar jonger dan 50 jaar, tegenover 10 procent bij de digitale retraites.

Samen met anderen

Opvallend is het groot aantal deelnemers dat aangeeft op de een of andere wijze iets over de gebedservaringen uitgewisseld te hebben met anderen: 80 procent. Zelf bieden we via onze website uitwisselingsgroepen aan, verspreid over het hele land, alsook een gastenboek. Het meeste contact vindt blijkbaar plaats op eigen initiatief van de deelnemers: mensen bellen met elkaar, buurtbewoners komen samen, appgroepjes worden gevormd enzovoort. We proberen dit aan te moedigen door het aanbieden via de website van een eenvoudige methode om uit te wisselen. Ruimer illustreert het dat de individuele, digitale ervaring voor de meeste mensen niet volstaat. Ontmoeting is wenselijk en noodzakelijk. Het is voor heel wat mensen een reële steun te weten dat zij deelnemen aan zo’n retraite, samen met vele anderen. Maar het blijft een feit dat je geen christen kan zijn en blijven in je eentje. De fysieke dimensie van het samenkomen is essentieel voor het christen zijn. Sinds een jaar organiseren we, tegen het einde van de retraite, een bijeenkomst met ontmoeting, vorming en viering. De eerste keer was dit in Amsterdam. De tweede maal in de buurt van Gent in België. Beide bijeenkomsten werden heel positief geëvalueerd. Maar het aantal deelnemers was telkens beperkt tot enkele tientallen. Ook bij andere initiatieven merken we dat de overgang van digitaal naar fysiek moeizaam verloopt en veel tijd vraagt. Omgekeerd is het ook weer zo dat juist het vrijblijvende van het digitale engagement aantrekt.

Gezegende vrijblijvendheid

Dit raakt aan een ander aspect van digitale retraites. De vrijblijvendheid van de formule sluit naadloos aan bij de beperkte beschikbaarheid in tijd en regelmaat van de jongere, beroepsactieve leeftijdscategorieën. Nochtans hebben ook deze mensen spirituele noden en verlangens. Het is een reële uitdaging om voldoende creatief te zijn om net deze mensen te kunnen bereiken. Vrijblijvendheid kan hier een troef zijn. De lichtheid van de formule laat toe om mensen te bereiken daar waar ze zijn. Thuis, maar net zo goed in de trein of tijdens de middagpauze op het werk. Bij een groepssamenkomst met mooi uitgeprinte teksten of, eventjes op de smartphone, tijdens het checken van de mails.

Oecumenisch potentieel

De ignatiaanse insteek blijkt gunstig voor het oecumenisch potentieel van deze digitale retraites. Centraal staat namelijk het bidden met de Bijbel. De ervaring heeft ons uitvoerig aangetoond dat de ignatiaanse gebedstechniek aansluit bij een verlangen dat vele protestantse christenen hebben om de Bijbel anders te benaderen dan op een studieuze en rationele wijze. Talrijke commentaren doen vermoeden dat nogal wat protestantse en evangelische christenen blij zijn met deze evolutie van toenadering tussen de verschillende christelijke belijdenissen. Een tendens die je trouwens ook kan vaststellen in alle mogelijke vieringen, ongeacht of ze van katholieke of van protestantse of evangelische huize zijn. Als organisatoren is het voor ons daarom een bewuste keuze om, zonder onze katholieke wortels te ontkennen, onze teksten zo te schrijven dat ook niet-katholieke christenen er zich goed kunnen bij voelen.

Nikolaas Sintobin is jezuïet en internetpastor. Hij is webmaster van meerdere ignatiaans geïnspireerde websites, zoals www.biddenonderweg.org, www.verderkijken.org en www.inalledingen.org. Hiernaast is hij een actief blogger.

Noot

[1] De ignatiaanse spiritualiteit gaat terug op Ignatius van Loyola, de stichter van de jezuïeten. Het bidden met de Bijbel en de terugblik op de dagdagelijkse ervaring zijn er belangrijke instrumenten om te leren Gods aanwezigheid te onderscheiden in het gewone leven.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken