Basis

Elk mens doet ertoe

Ter gelegenheid van 500 jaar Reformatie maakt Kees Posthumus samen met Juul Beerda een voorstelling over reformatoren, onder wie Luther. Aart Mak laat hem aan het woord.

Aart Mak is pastor bij Kerk zonder Grenzen (het omroeppastoraat van Radio Bloemendaal) en redactielid van Open Deur.

‘De afgelopen jaren heb ik voorstellingen gemaakt over Calvijn, Menno Simonsz en Arminius. Ik heb daardoor goed zicht op de tijd van de reformatie gekregen. Het idee om Luther te spelen komt bij Margriet Gosker vandaan; zij coördineert voor de Protestantse Kerk de activiteiten rond 500 jaar Reformatie. Het is ook haar idee om meer personages uit dezelfde tijd te presenteren. Luther is één uit een heel palet van mensen die in de zestiende eeuw dachten: het moet anders. Een van de dragende gedachten uit die tijd van de reformatie is: elk mens doet ertoe. Ook mensen aan de onderkant van de samenleving doen ertoe.

REFORMATIE

Ik vind het belangrijk om te laten zien dat de beroemde reformatoren vooral ook mensen zijn. Hoe leefden ze, van wie hielden ze, wat waren hun nare eigenschappen? In mijn stuk krijgt Hans Luther een brief van zijn vader Maarten die op dat moment in de gevangenis zit. Hij schrijft over een tuin waar kinderen in spelen, over paarden met gouden teugels en zadels, over appels en andere vruchten, een soort paradijs. Luther vraagt aan de beheerder van die tuin of zijn zoon er mag spelen. Deze antwoordt: ‘Als je zoon vroom is, veel bidt en graag leert, mag hij in de tuin komen spelen.’ Moralistisch maar ook lief, vind ik. De grote en ook omstreden Luther die wij kennen als de man met de hamer, de 95 stellingen en de deur, wordt ineens heel teder. In mijn voorstelling laat ik overigens die hamer wel zien, als een echte protestantse relikwie.

BIERBROUWERIJ

Luther was getrouwd met een vrouw die hij aanvankelijk niet zag zitten: Katharina van Bora. Hij had last van obstipatie, was veel te dik, bracht geen geld binnen en leefde van het bedrijf van zijn vrouw. Ik presenteer zijn gezin als voorbeeldig protestant, met een werkende vrouw. Die vrouw had een bierbrouwerij en uiteraard was dat het begin van het huidige Oktoberfest in Duitsland. Katharina stelde hem in staat te doen wat hij wilde doen. Achter elke sterke man staat een sterke vrouw. Katharina wist wat ze wilde en wat ze waard was. In het stuk laat ik haar Luther ook relativeren, zoals partners van beroemde geliefden wel vaker doen. Van zijn stellingen zegt ze bijvoorbeeld dat ze die niet gelezen heeft: ‘Ben jij gek? Ik heb wel wat beters te doen.’

STAP ZETTEN

Luther heeft mooie en minder mooie kanten. Maar hij durfde wel stelling te nemen. Hij nam het op tegen de macht van die tijd. Dat imponeert mij. Dat had ik met Menno Simonsz ook al, een gewone boerenzoon in Friesland, voorman van de doopsgezinden. Hij ging de Bijbel lezen, die van Luther, en ontdekte dat er niets in stond over kinderdoop. Hij durft een stap te zetten. Dat kunnen wij ook. Wij maken onszelf te gauw te machteloos.

Luther durft een stap te zetten. Dat kunnen wij ook. Wij maken onszelf te gauw machteloos.

Luther was gelijkhebberig. Dat hadden alle reformatoren. Maar Luther leefde gelukkig wel in een normaal gezin, met kinderen en een vrouw. Ken je dat verhaal over Luther en seks? Hij had een vriend die ging trouwen en erg opzag tegen de seks. Luther schreef hem dat hij hem zou helpen met een rustgevend idee. Ze moesten afspreken dat ze het tegelijkertijd zouden doen met hun vrouw. Misschien dat het zijn vriend minder zou afschrikken als hij wist dat Maarten het op hetzelfde moment ook deed.’

KEES POSTHUMUS IS THEATERMAKER. SAMEN MET ACCORDEONIST JUUL BEERDA REIST HIJ DIT JAAR MET DE VOORSTELLING ‘KOM NAAR VOREN! / 500 JAAR REFORMATIE’. EEN ANDERE, NIEUWE VOORSTELLING IS ‘LIST & BEDROG, DE JAKOBVERHALEN’. ZIE WWW.KEESPOSTHUMUS.NL.