Menu

Basis

Gedeelde vreugde

In deze rubriek komen (chassidisch) joodse parabels en wijsheden, sprookjes en legenden aan de orde die vaak bijzondere levenslessen bevatten. Goochem is een leenwoord uit het Jiddisch: slim, geslepen. Verwant aan de Hebreeuwse woorden chacham (wijs mens) en chochmah (wijsheid).

Een man met verlamde benen wilde graag naar buiten, maar dat lukte hem natuurlijk niet op eigen kracht. Nu had hij een goede vriend die beresterk was, maar daarnaast nogal doof. De lamme man vroeg aan zijn dove vriend toen die weer eens op bezoek kwam: ‘Als jij mij op je schouders door de stad wil dragen, dan zal ik jou de weg wijzen en de mooiste plekjes laten zien die ik ken. Wanneer we op deze manier samenwerken, hebben we er allebei voordeel van.’ ‘Afgesproken’, zei zijn vriend.

Nog diezelfde middag droeg de dove man de lamme, die alle aanwijzingen in zijn oor schreeuwde.

De dove man werd door de drank steeds vrolijker en begon te dansen

Op een zeker moment kwamen ze langs een feestzaal. De lamme man hoorde vrolijke muziek en zag door het hoge raam een orkestje spelen waarop een groep mensen uitbundig danste. Hij hield veel van muziek en wilde daar wel een tijdje blijven, al kon hij zelf niet dansen. Maar zijn dove kompaan hoorde uiteraard niets van die muziek en kon de dansers ook niet zien. De verlamde man dacht: ‘Hoe kan ik mijn vriend ertoe bewegen om niet verder te lopen?’ Ineens wist hij het.

In zijn jas had hij nog een zakflesje met wodka. ‘Heb je dorst?’, riep hij in het oor van zijn drager. De dove knikte en de lamme reikte hem het flesje sterke drank. Nu sla je wodka niet zo snel achterover als water, sterker nog: je neemt de tijd om het rustig op te drinken. Slok na slok nam de dove man, die door de drank steeds vrolijker werd en ineens begon te dansen.

Dat was precies waar de lamme op had gehoopt, want nu kon hij volop genieten van de muziek. En zelfs even meedansen, al was het niet met zijn eigen benen. En zo hadden beide mannen, elk op eigen wijze, voordeel van dat ene moment. Gedeelde vreugde werd dubbele vreugde.

Commentaar

De Maggied van Dubno, meesterverteller rabbi Jakob Kranz, bedacht dit verhaal en paste het toe op het vieren van Sjabbat en andere Joodse feesten. Hoe kunnen lichaam en ziel zich op God richten en zich verheugen?

De menselijke ziel lijkt op de lamme man: soms voelen we ons gemankeerd, lamgeslagen, niet tot vreugdevolle beweging in staat. Dan hebben we een ander nodig om ons op te richten en te dragen.

Het menselijk lichaam lijkt op de sterke, maar dove man. Die is altijd tot beweging in staat, kan op weg gaan om zich te voeden, te laven en te dansen. De metgezel (ziel) op zijn schouders kan zich zo verheffen en delen in de vreugde.

Om die reden zijn maaltijden en wijn tijdens Joodse feesten zo belangrijk. Het lichaam moet niet alleen gevoed worden om nieuwe kracht op te doen, maar ook om vreugde op te wekken. Zonder smaakvol eten en sterke drank lukt het blijkbaar niet goed om onszelf losser te maken en vrolijk te worden. Tijdens het Poeriemfeest kennen Joden zelfs de plicht tot dronkenschap. Doorgewinterde calvinisten begrijpen daar helemaal niets van, zij zien matiging en soberheid als grotere deugden dan genieting en uitbundigheid. Maar soberheid kan tot somberheid leiden, waarbij lichaam en ziel verkommeren. Is dat de wil van God?

Spontane vreugde is niet altijd haalbaar – dan moet je ‘listig’ zijn…

Rabbi Nachman van Bratzlaw, die aanleg voor zowel strenge discipline als depressiviteit bezat, zei eens: ‘Dien de Eeuwige altijd in vreugde. Wanneer je verdrietig bent of je ongelukkig voelt, bedenk dan een list om jezelf blij te maken.’ Spontane vreugde is lang niet altijd haalbaar, zeker niet in bange tijden of tijdens depressieve buien. Daarom moet je ‘listig’ zijn en bij jezelf vreugde opwekken door lekker eten en drinken, door grappen en verhalen, door muziek en dans. Door eten en drinken wordt ons lichaam opgewekt, door grappen en verhalen wordt onze geest aangespoord, door muziek en dans kan onze ziel zich helemaal laten gaan.

God dienen door vreugdevol te zijn, lichaam en ziel te verwennen, dat is een zeer joodse gedachte. Heel andere koek dan de vrome ernst die sommige kerken en christenen kenmerkt. Maar je kunt God (leren) dienen door je zintuigen open te stellen, je te laten raken en meenemen. Zodat je ziel wordt gevoed en je lichaam vleugels krijgt.

Vragen

  • God dienen via je zintuigen en door (lichamelijke) vreugde. Wat betekent dat voor u?
  • Heeft u tijdens de corona-pandemie en lockdown misschien enkele momenten van vreugde meegemaakt? Welke? En waardoor kwam dat?

Gottfrid van Eck is theoloog, verhalenverteller en muzikant. Hij is een groot liefhebber van de joodse verhalen-traditie en geeft er persoonlijk commentaar op.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken