Geest van hierboven…

Met Pinksteren viert de kerk dat de Geest van God vanuit de hemel is neergedaald. Het is de vijftigste dag na Pasen dat Jezus’ leerlingen in Jeruzalem bijeen zijn. Lucas beschrijft in het tweede hoofdstuk van het bijbelboek Handelingen hoe het huis waar zij bijeenzijn zich vult met wind, dat er een soort vlammen verschijnen die zich als vuurtongen verspreiden en zich op ieder van hen neerzetten. En dat zij allemaal vervuld worden van de heilige Geest en op luide toon in vreemde talen beginnen te spreken. En al die feestgangers, die vanuit de vier windstreken naar Jeruzalem gekomen zijn om daar het Feest van de Weken te vieren, horen hen in hun eigen taal spreken. Een buitengewoon wonderlijke gebeurtenis en ervaring!

Volheid en verlegenheid

Pinksteren is een feest dat heel verschillende reacties oproept.

Voor christenen die zich thuis voelen in evangelische en pinkstergemeenten is het geen vraag wie de heilige Geest is en hoe hij werkt. Een enthousiaste geloofsbeleving en het spreken in tongen worden daar gezien als duidelijke tekenen van de aanwezigheid en de werkzaamheid van de Geest.

Er zijn ook veel christenen die zich verlegen voelen bij wat er op het pinksterfeest gevierd wordt. Het verhaal dat hoort bij dit feest spreekt bij hen nu juist niét tot de verbeelding. Zij kunnen zich zo weinig voorstellen bij de vreemde gebeurtenissen, die daar plaatsvinden. Het is tekenend dat de vieringen met Kerst en ook met Pasen (veel) meer kerkgangers trekken dan met Pinksteren.

Misschien kunnen enkele gedeelten uit de Bijbel en liederen van de kerk behulpzaam zijn bij een ander of beter begrip van dit bijzondere feest.

In het begin

₁ In het begin schiep God de hemel en de aarde. ₂ De aarde was nog woest en doods, en duisternis lag over de oervloed, maar Gods geest zweefde over het water. Zo staat te lezen direct al bij het begin van de Bijbel, in Genesis 1. Voordat God zijn eerste woord gesproken heeft en het licht heeft geroepen, is daar al zijn geest: de geest van God zweefde over de wateren. Je moet over veel verbeeldingskracht beschikken om daar tastenderwijs iets van te kunnen zeggen, iemand zijn als John Bell, liedschrijver, predikant van de Church of Scotland en lid van de Iona-community of dichteres-schrijfster Joke Ribbers. Hun woorden staan in Lied 701 (Liedboek Zingen en bidden in huis en kerk):

1 Zij zit als een vogel, broedend op het water, onder haar de chaos van de eerste dag; zij zucht en zij zingt, moeder van de schepping, wachtend op het woord totdat zij baren mag.

2 Zij zweeft boven zee, zweeft boven de bergen, zoekend naar een plaats onder de hemelboog; zij rust in de schoot, wachtend op het wonder dat zich daar ontvouwt, verborgen voor ons oog.

Mensen

Deze geest van God maakt verbinding met de schepping en met de schepselen. Zij is de levensadem die de mens krijgt ingeblazen. Zij is de geest, waarmee de mens vervuld wordt, een profeet, een priester of de koning, iemand als wij. Zij is niet minder dan God zelf die indaalt in zijn schepping.

Lied 701 vervolgt:

3 Zij danst in het vuur, schouwspel zonder weerga, maakt de tongen los, taal en getuigenis, bekeert, inspireert al wie naar haar luistert; niets brengt haar tot zwijgen, vurig als zij is.

4. Want zij is de Geest, een met God in wezen, gift van de Verlosser aan zijn aardse bruid; de sleutel is zij, toegang tot de schriften, vogel uit de hemel, witte vredesduif.

Jezus

Het evangelie verhaalt van het moment waarop Jezus wordt gedoopt door Johannes de Doper.

Zodra hij uit het water omhoog komt opent zich de hemel en daalt de Geest van God in de gestalte van een duif op hem neer; dan klinkt een stem uit de hemel: ‘dit is mijn geliefde Zoon, in hem vind ik vreugde’ (Mat. 3, 13-17). Deze gebeurtenis wordt door de orthodoxe kerken als één van de grote feesten gevierd. Immers, dit is het moment waarop God zich door zijn Geest verbindt met Jezus als de Vader met de Zoon. Met recht spreekt de kerk hier niet zozeer over de doop van Jezus als wel over de Theofanie: de verschijning van God.

Kracht uit de hemel

Voordat Jezus afscheid neemt van zijn leerlingen draagt hij hen op in Jeruzalem te blijven, totdat ze met kracht uit de hemel zijn bekleed (Lucas 24, 49). Dat wonder voltrekt zich als op de vijftigste dag na zijn opstanding in het huis waar zij verblijven plotseling uit de hemel een geluid klinkt als van een hevige windvlaag, er zich aan hen een soort van vuurvlammen vertonen en ze zó beginnen te spreken, dat ze door iedereen verstaan worden. Wind, vuur en taal -het zijn de tekenen dat de Geest van God, zoals die ooit zweefde over de wateren, op mensen en op Jezus neerdaalt. En niet alleen op hen, maar op alle mensen, zegt Petrus in zijn preek even later.

De doop van Jezus

Wind en vuur hebben in de Bijbel altijd te maken met Gods aanwezigheid. Het zijn de tekenen die Gods verschijnen onder de mensen begeleiden. Ze zeggen: let op! Zoals Mozes overkomt als hij in de woestijn stuit op een brandende struik, die niet verteert. En een stem hoort die hem oproept zijn schoenen uit te doen, want dit is heilige grond. Zoals hem later nog eens overkomt bij de verbondssluiting bij de Sinaï: een loeiende wind rond de berg en vuur waarin de Heer afdaalt.

En nu manifesteert God zich aan gewone mensen, die in een gewoon huis bijeen zijn. Vervolgens gaan ze zo spreken, dat mensen uit allerlei volken en van allerlei talen hen kunnen verstaan.

Wind, vuur en taal: God wordt voelbaar, hoorbaar en verstaanbaar. Niet alleen voor Israel, maar voor de hele bewoonde wereld.

Nabijheid, inspiratie en vruchten

In het evangelie van Johannes spreekt Jezus uitvoerig met zijn vrienden over de tijd, waarin hij niet meer bij hen is. Althans, niet zoals ze hem nu zien en horen. Als hij van hen is heengegaan, dan zal de Trooster komen. Zo geeft de Bijbelvertaling uit 1951 het Griekse woord ‘parakleet’, terwijl die van 2004 spreekt van de ‘pleitbezorger’. Waar het om gaat is, dat God op een andere wijze nabij is en blijft: als Geest. Precies dát ervaren mensen als ze Psalm 23 citeren om aan te geven dat God hen juist op de donkere momenten in hun leven nabij was. Of wanneer ze aangeven zich door God gekend te weten, beter en dieper dan zij zichzelf kennen (Psalm 139). En wanneer ze er vast op vertrouwen, dat Gods hand hen zal geleiden, wat de toekomst ook zal brengen (Lied 913).

Gods nabijheid in en door zijn Geest inspireert tot een leven dat spoort met wat Jezus daarvan heeft opgeroepen. Het is een leven waarvan de liefde de grondtoon is en dat zich uit in aanvaarding van anderen en van wie anders zijn, in vergeving en verzoening. Door alle eeuwen heen hebben mensen, heel gewone en heel buitengewone, zich door Jezus laten inspireren.

En vruchten voortgebracht. De schrijver van de brief aan de Galaten somt ze op: liefde, vreugde en vrede, geduld, vriendelijkheid en goedheid, geloof, zachtmoedigheid en zelfbeheersing (Gal 5, 22).

Tenslotte

De kerk viert met Kerst, Pasen en Pinksteren niet minder dan het grote wonder van de Ene, de Drieëne God: boven ons, naast ons en in ons.