Gehoorzamen hoeft niet leuk te zijn

‘Het land wars van betutteling, geen uniform is heilig, een zoon die noemt z’n vader Piet, een fiets staat nergens veilig’ werd liefkozend gezongen over de Nederlandse volksaard, in een tv-reclame voor een bank nota bene. Want o wat is het toch leuk, dat eigenwijze karakter van ons. En toegegeven: als we altijd maar blijven wachten tot het rode licht gedoofd is, zullen we nooit verder komen dan de brave middelmaat. Maar dat is nog geen pleidooi tegen gehoorzaamheid, laat staan voor een antiautoritaire opvoeding waarbij een zoon zijn vader ‘Piet’ noemt.

Of gehoorzaamheid de juiste handelwijze is, hangt natuurlijk af van de omstandigheden. Regels zijn een middel en geen doel op zich, maar sommige regels kun je maar beter volgen, zoals niet voordringen bij de bakker en je belasting op tijd betalen. Met datzelfde voorbehoud kun je ook meestal maar beter je baas en oom agent gehoorzamen, en ja, ook je vader zolang je nog minderjarig bent, want zo zit een gezagsrelatie nu eenmaal in elkaar. Afspraak is afspraak. Jammer alleen dat het bijna altijd gaat om mensen met strepen op de mouw van dat heilige uniform (en vaak ook nog een bromsnor), in plaats van mensen met gezag waar je graag wat van aanneemt.

Maar het hoeft dus ook niet ‘graag’. Gehoorzamen hoef je niet leuk te vinden. Iets wat moet, is toch altijd een beetje een vernedering. Gehoorzaamheid mag best gepaard gaan met inwendig vloeken en kreunen. We lijken als mensensoort volgens mij meer op eigenwijze katten die zeer tegen hun zin het roomkannetje met rust laten dan op honden, wier reden van bestaan kwispelende gehoorzaamheid lijkt te zijn.

Kan gehoorzamen dan niet ook gewoon leuk zijn, iets waar je voor kiest? Nee, want ten eerste is vrijwillig gehoorzamen een contradictio in terminis en ten tweede leidt een gehoorzame mentaliteit ertoe dat je de verantwoordelijkheid voor je daden verlegt naar degene die jij gehoorzaamt. Een figuur als Jona, die met grote tegenzin zijn missie uitvoert, is voor ons beter te begrijpen dan Abraham die zijn zoon op de brandstapel legt, alleen maar omdat God hem dat zou hebben bevolen. Dan maar liever je vader ‘Piet’ noemen.