De eeuwigheid in jou

Kick bras in gesprek met Johannes Witteveen

U bent al van jongs af aan opgegroeid in de sfeer van de Soefi Beweging. Wat betekende dat voor u?

‘Mijn ouders waren al soefi. Mijn vrouw Ratan De Vries-Feyens heeft Inayat Khan als meisje nog gekend. Wat mij van jongs af aan boeide was dat het soefisme een visie had op het hele leven en de hele schepping vanuit een mystiek gezichtspunt. Inayat Khan leert dat elk mens het goddelijk licht in zich heeft. Ieder mens is goddelijk. Dat universele heeft mij al vroeg geboeid. Maar ook zijn visie op het leven na de dood. Dat we als we sterven alleen het lichaam achterlaten en na een leerschool in een geestelijke werkelijkheid uiteindelijk opgaan in het goddelijke licht. Dat vond ik heel mooi. Er is dus geen eeuwige verdoemenis, maar uiteindelijk komt het goed met ieder mens. Ook sprak mij zijn leer van de eenheid van religieuze idealen aan. De verschillende religies hebben allemaal deel aan hetzelfde goddelijke licht. Wij geven daaraan ook gestalte in onze universele eredienst, waar ik nog altijd zelf ook spreek. Daar branden zeven kaarsen die het hindoeisme, boeddhisme, de zoroastrische godsdienst, het jodendom, Christendom, de islam, en het licht der waarheid symboliseren. Voor elke kaars ligt het heilige boek van de desbetreffende godsdienst.’

Uit uw boeken maak ik op, dat u het soefisme daarom zo eigentijds vindt, omdat het verenigbaar is met de moderne natuurwetenschappen.

‘Het ene licht noemen wij ook wel het Ene Wezen. Het is het ene geestelijke Wezen dat in alle materie aanwezig is en alle materie voortbrengt en ook weer in zich opneemt. Deze visie komt overeen met wat de wetenschap ook ziet. Alle materie is opgebouwd uit atomen waarbij deeltjes cirkelen rondom een kern. Maar het binnenste daarvan is leegte. Dit kwantumvacuiim is volgens de wetenschap niet leeg, daar zit een energie in die de hele materiele werkelijkheid doet ontstaan en weer teniet doet gaan. Dat is wat wij God, goddelijk noemen. God is aldoordringend en alomtegenwoordig, het enige Wezen.’

Als ik zeg: eeuwig, waar denkt u dan aan?

‘Dan bedoel ik die goddelijke geest die aldoordringend is en er altijd zal zijn. Het soefisme ziet deze schepping als een tijdelijk verschijnsel, dat voortkomt uit een eeuwige Geest. Deze eeuwige Geest brengt steeds opnieuw de materie voort maar neemt die ook weer in zich op om nieuwe creaties te vormen. De materie is vergankelijk, maar de Geest is eeuwig. Dat geldt ook voor de menselijke geest die voortkomt uit de goddelijke Geest. Het lichaam stent, maar de geest leett voort. Inayat Khan heeft daar een heel mooie en zinvolle visie op. Wij hebben als bestemming om uiteindelijk op te gaan in dat goddelijk Wezen. Maar dat gaat niet zomaar. Als je sterft gaat je psyche met je mee, alles wat je hebt beleefd draag je in je geheugen met je mee. Je krijgt inzicht in wat je geclaan en nagelaten hebt tijdens je leven op aarde. Het vergt tijd en geestelijke arbeid om dit te verwerken en te zuiveren. Na een bepaalde tijd van zuivering word je opgenomen in de engelenwereld. Daar kan het komen tot communicatie met nieuwe zielen die op het punt staan in te dalen in een menselijk lichaam en die leringen en ervaringen van de zielen in de hemel meenemen, En uiteindelijk wordt de ziel dan een met de goddelijke geest, met het ene Wezen.’

Er zijn veel mensen, ook gelovige mensen, die menen dat alles vergankelijk is en er geen voortbestaan is als wij sterven. Wat vindt u daarvan?

‘Dat vind ik heel jammer. Dat zou ik in strijd vinden met het wereldbeeld van het soefisme, dat immers uitgaat van het gegeven dat alle materie deel-heeft aan het eeuwige goddelijke licht en dat het doel van ons, sterfelijke mensen, is om het pad van bereiking te bewandelen met als bestemming dat we één mogen worden met het goddelijk Wezen. Als ik daarin niet zou mogen geloven, zou me dat heel verdrietig maken.’

Wat ervaart u dan nu van die eeuwige Geest?

‘Ik ervaar hem als Geest van leiding. Die werkt altijd, of je je dit nu bewust bent of niet. Maar het is beter voor je als je je ervan bewust bent, zodat je voor die leiding openstaat. Ik heb die leiding in veel dingen ervaren, maar ik noem alleen mijn benoeming in het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Via minister Zijlstra kreeg ik het verzoek om managing director te worden van het IMF in Washington. Ik moest binnen een dag beslissen en wees het in eerste instantie af. Een maand later werd ik uitgenodigd om een conferentie in Washington bij te wonen en heb toen het IMF bezocht om eens poolshoogte te nemen. Ik raakte onder de indruk van het werk van het IMF en de competentie en toewijding van de mensen die daar werken en heb toen alsnog ingestemd met de benoeming. Ik heb deze benoeming als leiding ervaren omdat ik op deze plek iets kon betekenen voor de wereld in de tijd van de oliecrisis. Het was mijn taak om belangrijke besluiten voor te bereiden en dan de consensus te bevorderen. Op deze manier kon ik werken vanuit mijn soefi ideaal van het bevorderen van harmonie. Deze functie is bovendien ook waardevol voor het soefisme gebleken. Dat iemand met een soefi overtuiging in de harde, zakelijke, financiële wereld kon functioneren gaf het soefisme meer gezag in de wereld. Toch heb ik besloten om na vijf jaar af te zien van herbenoeming. Mijn vrouw wilde graag terug naar Nederland en ik heb in eigen land naast een aantal commissariaten een parttime functie als adviseur van de Amro-bank gehad waardoor ik genoeg tijd overhield om mij in te zetten voor de Soefi Beweging. Ook dat heb ik als leiding ervaren.’

Meditatie is voor u een belangrijke oefening om contact te maken met de eeuwige Geest. Hoe doet u dat?

‘Binnen het soefisme wordt je geleerd om regelmatig te mediteren. Er zijn allereerst geestelijke oefeningen met het doel de ademhaling te zuiveren en je gedachten te beheersen. Daarna kun je nog verder naar binnen gaan. Vervolgens spreek je bepaalde gebeden uit en hanteert daarbij bepaalde gebaren. Zelf bid ik dagelijks gebeden van Ina-yat Khan. Tenslotte zijn er concentratieoefeningen waarbij je heilige woorden herhaalt. Deze bestaan uit enkele van de 99 namen van God die de islam kent. Welke namen jij gebruiken kunt worden je door een inwijder aangereikt. Voor mij persoonlijk is de meditatie altijd heel belangrijk geweest. Ik heb er zelfs belangrijke inzichten aan te danken. Zo kreeg ik met kerst 1973, toen de wereld in oliecrisis verkeerde, tijdens de meditatie een inzicht hoe het IMF een speciale financiering voor olietekorten kon invoeren. Ik heb dat vervolgens aan de staf voorgelegd en dat is ook gerealiseerd.’

U spreekt over bidden. Past dat wel bij het zuiver geestelijke beeld dat het soefisme van God heeft?

‘Jazeker. Inayat Khan spreekt enerzijds over het goddelijk Wezen dat in alles eeuwig aanwezig is en dat boven elk menselijk beeld verheven is. Maar anderzijds spreekt hij over het godsideaal. Daarmee bedoelt hij dat ieder mens zich God zo persoonlijk mogelijk mag voorstellen zodat hij met God ook een persoonlijke relatie kan aangaan. Als hij maar beseft dat het gaat om een menselijke voorstelling en dat God die uiteindelijk ver te boven gaat.’

Enkele jaren terug bent u zelf zeer hard getroffen toen uw zoon Willem, diens vrouw Lidwien en hun dochter Marit gedood werden door het neerhalen van vlucht MH 17. Hoe hebt u dat kunnen verwerken?

‘Natuurlijk heeft me dat heel veel pijn gedaan. Maar ik besefte heel goed dat ik deze realiteit moest aanvaarden. Ik kan dat ook vanuit mijn geloof dat niets gebeurt buiten Gods leiding om. Ik begrijp die leiding niet altijd en doorgrond de zin er niet van, maar ik vertrouw erop dat de goddelijke Geest hier een bedoeling mee had. Voor mij betekent dit, dat ik het overgeef en lessen probeer te trekken uit de botsing met de tegenstellingen in deze wereld. En ook, dat ik dankbaar ben voor het leven van mijn zoon.

En wat mij troost is de gedachte dat hun aardse leven wel voorbij is, maar dat zij nu leven op een ander, hoger niveau en ik hoop hen daar eenmaal te mogen ontmoeten.’

Eeuwig, dat is voor u de wezenlijke aard van ons huidige bestaan op aarde, maar ook onze bestemming als wij sterven. ‘Waarbij onze uiteindelijk bestemming is om op te gaan in het eeuwige licht.’