Einde of nieuw begin?
We zien een kerk in puin. Maar de zon schijnt en in het omringende groen bloeien bloemen. Alleen de toren staat nog overeind en op het liturgisch centrum zien we het altaar of de avondmaalstafel staan. Is het een christelijke kerk in Syrië vernield door oorlogsgeweld? In Irak verwoest door de barbaren van IS?
Van honger naar bevrijding
Nee, het is de RK Goede Herderkerk in Voorburg die vorig jaar na een tijd van leegstand werd afgebroken. Het is de zoveelste kerk die in Nederland wordt afgebroken of van bestemming moet veranderen als gevolg van de afname van het aantal belijdende christenen. De secularisatie grijpt immers om zich heen.
Is het einde van het christendom in zicht in onze streken? Wie doet als laatste het licht uit en de deur dicht?
Het kruis op de toren en de tafel op het liturgisch centrum staan er nog. Dat is veelzeggend. Die twee objecten liggen aan de oorsprong van ons christelijk geloof. Allereerst het kruis. Symbool van ondergang, want Jezus van Nazareth in wie God aan het licht kwam/ komt en die God dééd als geen ander, stierf de marteldood aan een kruis. Einde van de roze droom over vrede en gerechtigheid? Maar God pikte het niet, want we lezen in de Schrift dat Jezus door Hem opstond uit de dood. Hij begeesterde zijn leerlingen opnieuw en het verhaal van bevrijding ging door. Tot op vandaag.
Zo werd het kruis tot het symbool van opstanding, nieuw leven en een nieuw begin. Dan de tafel, die verwijst naar het laatste avondmaal. De maaltijd, tijdens welke Jezus zich weggaf aan zijn leerlingen met de oproep om ook zo te handelen: Hem achterna brood worden om de honger te stillen van de ander in nood. Honger naar voedsel, aandacht, liefde, gerechtigheid, vrede en noem maar op. In een christelijke kerk staat nooit een godsbeeld. Wij beelden terecht onze God niet af. Maar Hij/Zij wordt zichtbaar in Jezus die zich weggaf tot op het kruis en als brood werd om anderen opnieuw te doen leven. Daarom hangt er in onze kerken een kruisbeeld en staat er een tafel.
The Action
De Schotse Kerk noemt haar avondmaalsviering The Action. In de dagen erna immers zal uit onze daden blijken of wij werkelijk Jezus achternagaan. De rest van de kerk op de foto ligt in puin. De kerk is open geworden. Jammerlijk? Of is het juist de bedoeling dat de straat, de buurt, zelfs de wereld kan meekijken als christenen samenkomen? Kunnen meedoen?
De maker van deze foto – niet vertrouwd met christelijke terminologie – noemde de tafel per abuis de werkbank. Een schot in de roos! Onze kerkelijke tafel is een eettafel. Het is ook een leestafel, want vandaar klinkt het Woord. En er vinden gesprekken plaats. Werkbesprekingen? Daarna komen we in actie, gaan we aan het werk.
In zijn befaamde boek Einde of nieuw begin? (1974) beschreef Feitse Boerwinkel het einde van een aantal tijdperken, o.a. die van de christelijke suprematie. Sommigen mensen denken nu dat het einde der tijden nabij is, merkte hij op, maar bieden deze eindes ook geen mogelijkheden tot een nieuw begin? Of om met Hannah Arendt te spreken: begin, oorsprong én het nieuwe zijn dé kernmerken van de menselijke conditie. Wij mensen worden gekenmerkt door nataliteit: het vermogen om iets nieuw te beginnen tegen iedere waarschijnlijkheidsberekening in!
Van een kerk die wordt afgebroken word ik niet vrolijk. Is dit het einde? Hoe nu verder? Maar de christelijke kerken elders in de wereld groeien. Veel vluchtelingen die naar Europa komen zijn christen. Is God ook een dakloze vluchteling? En we horen Jesaja roepen: “Blijf niet staren op wat vroeger was. Sta niet stil in het verleden. Ik, zegt Hij, ga iets nieuws beginnen – het is al begonnen, merk je het niet?” Waait Gods Geest ook vanuit deze Loofhut in Voorburg?
