Menu

None

Geletterdheid

In deze nieuwe rubriek komen (chassidisch) joodse parabels en wijsheden, sprookjes en legenden aan de orde die vaak bijzondere levenslessen bevatten. Theoloog, verhalenverteller en muzikant Gottfrid van Eck is een groot liefhebber van deze joodse traditie en geeft er persoonlijk commentaar op. Goochem is een leenwoord uit het Jiddisch: slim, geslepen. Verwant aan de Hebreeuwse woorden chacham (wijs mens) en chochmah (wijsheid).

Gottfrid van Eck is theoloog, verhalenverteller, schrijver en muzikant.

Rabbi Jitschak Luria staat alom bekend als geleerd rabbijn en vroom mysticus. Op een nacht krijgt hij een droom waarin een engel Gods hem vertelt dat er in de stad Safed in Galilea een nog veel vromer en wijzer mens leeft. Nieuwsgierig, maar ook een tikkeltje jaloers, gaat de rabbi op zoek naar de man die hij in zijn droom heeft gezien. En hij treft hem aan in een armoedig huisje.

‘Ik heb bijzondere dingen over u vernomen’, zo begint rabbi Luria. ‘Al heb ik u nooit eerder ontmoet tijdens debatten met andere rabbijnen, u zult wel een groot Thorageleerde zijn.’

‘Helaas heb ik nooit de kans gehad om te studeren’, antwoordde de man. ‘Ik ben slechts een eenvoudige schoenmaker.’

‘Dan bent u vast een groot kenner van de Psalmen, iemand met een rijk gebedsleven.’

‘Ik ben verzot op de Psalmen, maar ik ben niet in staat om ze te onthouden of uit het hoofd te leren.’ ‘Maar dan zult u ongetwijfeld heel vroom leven, alle geboden nauwkeurig navolgen en dagelijks goede werken doen.’

‘Tot laat in de avond repareer ik schoenen, zo lang mijn handen het toestaan. Veel meer doe ik niet.’ ‘Maar hoe is het in vredesnaam mogelijk dat u als buitengewoon vroom en wijs bekend staat? Vromer en wijzer dan ik?’

‘Geen idee’, antwoordde de schoenmaker. ‘Ik ben analfabeet. Van de tweeëntwintig letters van het Hebreeuwse alfabet ken ik er maar tien. Af en toe ga ik naar de synagoge, maar het lukt me niet om met de gebeden en gezangen mee te doen. Mijn hart breekt op zulke momenten. Dan zeg ik tegen de Eeuwige: “Heer der wereld, vergeef me mijn ongeletterdheid. Hier zijn de heilige letters die ik ken: alef, beet, gimel, dalet, hee, wav, zajin, chet, tet, jod. Maakt U er woorden en zinnen van die U begrijpt en waaraan U plezier beleeft.” Keer op keer herhaal ik diezelfde tien letters en vraag ik of God er gebeden en lofgezangen van wil maken.’

Commentaar

Dit chassidisch joodse verhaal heeft een eenvoudige, voor de hand liggende boodschap. Doe wat je kunt, geef wat je in huis hebt, zing zoals je gebekt bent – dan ben je de meest vrome, heilige mens die er bestaat. Wedijver in vroomheid, een wedstrijdje in religieuze kennis is onzinnig in Gods ogen. Het gaat om de goede intentie, om wat er ten diepste leeft in je hart en dat via je mond en handen naar buiten komt. Ook al bestaan je dagelijkse gebeden uit flarden en fragmenten, klinken je lofliederen wat vals of uit de maat, al zijn je gedachten aan God beperkt en rommelig, ze doen er toe. Dus laat ze er zijn.

Ik vind het een troostend verhaal. Want meestal lukt het me niet om de dag te beginnen met lezen uit de Bijbel of tijd te nemen voor gebed en meditatie. Meestal word ik opgeslokt door de waan van de dag en kan ik slechts een enkel ‘schietgebedje’ – een kort woord van dank of een verzuchting – opzenden naar God. Zulke vroomheid lijkt veel te zuinig, van weinig waarde. Maar de vraag is of God wel zit te wachten op ellenlange gebeden, op uitgebreide meditaties en intense lofprijzingen. Misschien is één zin, één woord of één klank wel voldoende. Mits oprecht en van binnenuit opwellend.

Wandelen met God betekent niet zozeer de routekaart bestuderen (bijv. de Bijbel) of wikken over alle begaanbare wegen, maar gewoon op weg gaan. Leven in het hier en nu, voor Gods aangezicht. Soms niet wetend waar je bent en hoe nu verder. Als een geestelijke ‘analfabeet’, onwetend, leeghoofdig. En lang niet altijd even koersvast. Maar op je kronkelpad wandel je in overgave aan de Eeuwige. Heel soms ervaar ik dat: een gevuld moment van leegte. Gods zwijgzame aanwezigheid voorbij alle woorden.

• Op welke manieren kun jij bidden? Wat lukt wel en wat niet?
• Heb jij Gods stille aanwezigheid wel eens ervaren? Zo ja, wanneer?

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken