Het systeem is niet altijd barmhartig

Harold Schorren

We zijn wakker geschud om na te denken over onze eigen situatie. Hoe barmhartig en rechtvaardig is Nederland als het om racisme gaat? Met die kernvraag ging ik in gesprek met Samuel Lee, migrant, theoloog, voorganger in een migrantenkerk in Amsterdam-Zuidoost, en dit jaar Theoloog des Vaderlands.

Zo’n 35 jaar geleden kwam Lee in Nederland, in het hart van de Amsterdamse Bijlmer. De regen gaf een aangename geur. Op Koninginnedag at hij zijn eerste patatje met mayo op de Dam en maakte kennis met de oer-Hollandse kroket. ‘Erg verslavend’. De mensen zijn vriendelijk. Maar er zijn ook culturele verschillen en gewoontes die drempels vormen waar hij overheen moet. Lee weet uit ervaring wat het is om te leven tussen culturen in. Zijn wieg stond in het Midden-Oosten. Hij trouwde met een Zuid-Koreaanse vrouw. Hij was jaren overtuigd marxist maar bekeerde zich tot het christendom. Er volgde een tweede bekering toen hij zag hoe het geloof mensen ook ongenadig uit kan sluiten. Als voorbeeld noemt hij de Nashville-verklaring (waarin orthodoxen zich uitspreken tegen o.a. homoseksualiteit en transseksualiteit). Hij ziet de pijn van de tegenstellingen, van het voortdurend denken in die tegenstellingen. Met hart en ziel zoekt hij werkelijke verbinding. ‘Dat betekent ook dat je onrecht ter plekke ter sprake brengt.’ Hij heeft het verwijt gekregen dat zijn steun aan Black Lives Matter verdeeldheid zaait. Lee ziet dat anders: ‘Onrecht bestaat, dat is niet te ontkennen. De vraag is: hoe ga je verder?’

DANKBAARHEID EN HUMANITEIT

School was in zijn land van herkomst een plek van angst, marteling en vernedering. In Nederland kreeg hij een heel ander beeld van mensen. ‘Mijn leraar Duits dronk koffie met me en luisterde naar mijn vragen’. Hij ging van studeren houden, werkte hard en had goede contacten met zijn medestudenten. Lee is God dankbaar in Nederland te mogen wonen. Het is geen perfect land en er zijn genoeg gebreken te noemen. Maar je mag zijn wie je bent. Het is wat hij iedereen in Nederland wil leren: dankbaarheid. Waardeer wat je hebt. Vrijheid.

Samuel Lee is ervan overtuigd dat ons land nog beter kan worden wanneer we elkaar leren kennen. Het gaat om humaniteit, om menselijkheid: ‘Humaniteit is de werkelijke religie van God, is de natuurlijke religie. Jezus wil het geloof terug brengen tot humaniteit. De rest hebben wij erbij verzonnen. Humaniteit staat boven iedere vorm van religie. Als je niet op een humane manier met ieder mens of ander schepsel om kunt gaan, heeft je religie geen waarde. Op dit punt moet de kerk wakker worden.’

BARMHARTIG EN RECHTVAARDIG

‘Barmhartigheid of genade is: bereid zijn te kijken door de bril van een ander. In het christendom staat barmhartigheid altijd boven de (religieuze) wet. Gerechtigheid is handen en voeten geven aan genade.’ Maar hoe barmhartig en rechtvaardig is Nederland als het om racisme gaat? Samuel Lee heeft moeite met die vraag. Het is niet zwart-wit. ‘Je kunt 17 miljoen mensen niet samenvatten in “Nederland”’. We hebben hier een systeem dat draait om competitie, presteren en cijfers. Dat schept onherroepelijk uitsluiting. Dat is niet iets Nederlands, maar een wereldwijd systeem. ‘Als het gaat om de 500 vluchtelingenkinderen op Lesbos is Nederland als systeem niet barmhartig. Maar tegelijkertijd zijn er velen in Nederland die barmhartig zijn door zich in te zetten voor anderen, voor recht, voor milieu, voor vluchtelingen. Je kunt genoeg vraagtekens zetten bij het systeem en de politiek, maar uiteindelijk zijn het de mensen die handen en voeten geven aan de barmhartigheid.’

‘Ik ben voorganger van een overwegend zwarte gemeenschap. En ik ken ze: Afrikanen die niet naar Amstelveen durven te gaan. Ze gaan de Bijlmer alleen voor hun werk uit, want ze voelen zich elders ongemakkelijk en moeten steeds hun identiteitspapieren laten zien. Ik zou tegen blanke predikanten willen zeggen: kom hierheen, kom kijken en word vrienden met deze mensen. Dat zeg ik overigens tegen alle gelovigen. Probeer elkaar te leren kennen en leg je niet neer bij bestaande grenzen. Praat met elkaar, en bespreek ook de pijn. Zeg dat het je pijn doet als je je gediscrimineerd voelt, vertel je verhaal. En andersom: zeg als het je pijn doet om steeds de schuld te krijgen van een kolonisatiegeschiedenis waar je geen aandeel in hebt gehad. Maar praat met elkaar. Wij, en vooral religieuze leiders, moeten dit probleem echt in de ogen kijken. Want anders laten we het gebeuren dat discriminatie en polarisatie heel veel kapotmaken.’

SAMUEL LEE 

Harold Schorren is predikant van de wijkgemeente Laurenspastoraat, city pastor van Rotterdam, en redactielid van Open Deur.

Samuel Lee schreef onder andere ‘Verlangen naar een nieuw christendom‘ en ‘De Bijbel in de Bijlmer‘.