Gesignaleerd

Zingen moet ons hart

Aurelius Ambrosius (339 -397) was niet alleen de eerste grote christelijke dichter in het Westen, hij was – als bisschop van Milaan – ook de eerste om de gelovige gemeenschap te betrekken in de kerkzang.

Volgens kerkvader Augustinus moet een hymne drie elementen bevatten: lof, God en lied. Om het volk mee te kunnen laten zingen moeten syntaxis en woordvolgorde dus eenvoudig zijn. Patrick Lateur (1949), dichter, vertaler en oud-docent klassieke talen, behoudt in zijn actuele vertaling van de hymnen van Ambrosius en nog een aantal latere liederen, de sterke strofische bouw, maar laat het eindrijm los. Dit in tegenstelling tot de vertalingen van J.W. Schulte Nordholt die immers van mening was dat een kerklied traditioneel een berijmde vorm heeft.

Ambrosius

Aeterna rerum conditor noctem diemque qui regis et temporum das tempora ut alleves fastidium

Schulte Nordholt (Liedboek voor de kerken, 370)

O eeuw’ge Schepper van het al, die dag en nacht in hun getal, tijd en getijde in hun kring ons geeft in milde wisseling

Sytze de Vries (Liedboek 2013, 204) Gij bron van tijd en eeuwigheid, die dag en nacht in banen leidt, de maatslag der getijden geeft, en kleur aan onze sleur verleent, –

Patrick Lateur

Eeuwige Schepper van het al Die over nacht en dag regeert, De tijden aangeeft in de tijd En zo verveling tegengaat,

In de vertaling van Patrick Lateur komen de oude lofzangen opnieuw tot leven, voor gelovigen en niet-gelovigen.

Ambrosius, zingen moet ons hart – Hymnen, vertaald en toegelicht door Patrick Lateur. Eindhoven: Damon, 2019. (Monobiblos; 6). 136 blz. € 14,90

Bonhoeffer 75

In 2020 is het 75 jaar geleden dat de Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer werd terechtgesteld. Tijdens zijn gevangenschap schreef hij brieven, gedichten en gebeden. De Roos van Culemborg, een stichting actief in de Betuwe, met jaarlijks vele activiteiten op het snijvlak van kerk, cultuur en samenleving, bracht een werkboekje uit met een nieuwe vertaling van de gedichten en gebeden in gevangenschap geschreven. Daarnaast werden schilderijen van Jeltje Hoogenkamp, liedteksten van René van Loenen en nieuwe poëzie van Corrie Kopmels aan deze teksten gekoppeld. Het werkboekje biedt inspiratie voor gespreksgroepen om gezamenlijk toe te werken naar de herdenking in 2020.

Bonhoeffer 75 – Gedichten en gebeden in gevangenschap – werkschrift 2019-2020 is verkrijgbaar bij De Roos van Culemborg, via bonhoeffer75@ kpnmail.nl, onder vermelding van aantal, naam en leveringsadres. Prijs per exemplaar € 2,-(excl. verzendkosten). Het boekje is ook gratis te downloaden op www.deroosvanculemborg.nl.

Ons leven vieren

Drie theologen hebben teksten en rituelen uit hun dagelijkse, vrijzinnige, praktijk geselecteerd ten behoeve van een breed scala vieringen en hiernaast aan dichters gevraagd om voor nieuwe teksten en vormen te zorgen. Voorafgaand zijn artikelen opgenomen over de achtergronden en aspecten van liturgie, de kerkdienst, rituelen en liturgische proefplaatsen. De meeste van deze onderwerpen én de meeste auteurs zijn ‘bekenden’ van Laetare. Zo schrijft Peter Nissen over de rol van de voorganger en Henk van Waveren over het ‘spel’ van de liturgie tussen verstarring en vernieuwing. Mignon van Bokhoven besteedt aandacht aan het vieren met de zintuigen en aan beeldgebruik in de kerkdienst. Ervaringen van enkele liturgische proefplaatsen, zoals in Nijkleaster, de Choral Evensong & Pub (Utrecht) en Thomasvieringen (Gorinchem) laten de lezer kennismaken met nieuwe vormen.

Het tweede deel bevat liturgische teksten voor de kerkdienst en voor bijzondere vieringen, bij wijze van ‘dienstboek’. Opvallende nieuwkomers zijn teksten voor scheiden in de kerk, voorafgaand aan euthanasie en bij de doop van een pasgeborene die gaat sterven. Tenslotte is een praktijkvoorbeeld opgenomen voor een viering met oudjaar, waarbij allen de herinneringen, gedachten, angsten en verwachtingen van het afgelopen jaar uit het donker halen en in het licht leggen op de avondmaalstafel. Zelfs in de beschrijving al ontroerend en waarschijnlijk voor veel gemeenten haalbaar in de praktijk. Met twee handige leeslinten, fijn!

Ons leven vieren – Remonstranten en anderen over liturgie, met een ruime keus aan teksten en rituelen uit de praktijk, onder red. van Bert Dicou, Claartje Kruijff en Joost Röselaers. Utrecht: KokBoekencentrum, 2019. 224 blz. € 24,99.

Eerste hulp

Mijn oog valt op het woord pateen, en ik lees dat dit een edelmetalen schaaltje is ‘waarop de grote geconsacreerde hostie tijdens de eucharistie wordt neergelegd en waarop deze door de priester wordt gebroken om te worden genuttigd. Onderdeel van het kelkgerei. Behoort tot de vasa sacra’.

Het woord kelkgerei intrigeert me, dus snel daarheen gebladerd. De omschrijving luidt: ´Voorafgaand aan de eucharistievering wordt de kelk gereedgemaakt en voorzien van een aantal voorwerpen. Dit ‘kelkgerei’ bestaat uit de bursa, de corporale, het kelklepeltje, het kelkvelum, de palla, de pateen en het purificatorium.´

Wat een feest! Van het ene woord uit het rooms-katholieke jargon naar het andere. Het boekje is al een herziene uitgave van het in 2012 verschenen Geel-Witte Boekje. Een volgende editie zou wat mij betreft aan waarde winnen als zij ook voorzien zou zijn van illustraties.

Eerste hulp bij katholieke begrippen, door Eric van den Berg, Frank G. Bosman en Peter van Zoest. Heeswijk: Berne Media, 2019. 192 blz. € 16,90.