Menu

Basis

Luisteren is een kunst 3: Antwoord geven


Antwoorden geven zit ons in het bloed. We doen het meestal graag en te snel. Lindijer (1974:48-58) bespreekt de verschillende soorten antwoorden of reacties die in pastorale gesprekken gegeven kunnen worden. In het geval van het beoordelende antwoord reageren we met een beoordeling, goedkeurend of afkeurend: ‘Goed van jou, dat je dat gezegd hebt’ of ‘Dat was niet verstandig van je.’ Wanneer iemand met een verdrietige stem zegt: ‘Ik bid eigenlijk nooit meer de laatste maanden’, en je zegt: ‘Dan mis je echt iets’, dan is dat een voortijdige beoordeling, temeer omdat je niet eens hebt doorgevraagd op de achterliggende redenen. In latere fases van het gesprek kan een beoordelend antwoord zinvol zijn. ‘Ik denk dat u echt iets wezenlijks mist door nooit te bidden.’ ‘Ik zie dat je weigert om een keuze te maken en dat dat je niet verder helpt.’ In dat geval kiezen we voor een confrontatie. Met het interpreterende antwoord leg je de ander uit hoe het zit en wat er aan de hand is. ‘Je wordt geen lid van onze kerk, omdat je je niet wilt hechten. Is er bij jou wellicht sprake van bindingsangst?’ Een interpretatie hoeft niet altijd verkeerd te zijn, maar check in alle gevallen of jouw interpretatie door de ander herkend wordt. In geval van confrontatie kan een interpreterend antwoord best op zijn plaats zijn. Uit bewogenheid willen we vaak hulp bieden, troosten of de situatie helpen veranderen. Het helpende antwoord kan verschillende vormen hebben:

  • generaliseren: ‘Ik ken wel meer mensen die moeilijk kunnen bidden.’ Met zo’n opmerking maak je iemand tot één van de velen, tot een geval, en voelt iemand zich minder serieus genomen in zijn eigenheid.
  • bagatelliseren: ‘Ach, we hebben allemaal wel eens een periode dat we niet tot bidden komen.’ ‘Het is heel begrijpelijk dat u in uw situatie niet tot bidden komt.’
  • adviseren: ‘Probeer eens een paar psalmen te lezen. Dat zijn tenslotte ook gebeden.’
  • aandringen: ‘U moet echt weer gaan bidden. Waarom zou u niet beginnen met een gebedenboekje, driemaal per week?’

Helpende antwoorden geven we vaak uit verlegenheid met de situatie. Je weet niet hoe het verder moet, je kunt niet leven met de onoplosbaarheid of verscheurdheid van bepaalde situaties en daarom vlucht je in het advies, in de generalisatie of in het bagatelliseren. Maar in sommige situaties, met name crisissituaties, kan een dwingend advies wel dienstig zijn. Bij een dreigend hartinfarct: ‘U belt nu de dokter, u bent echt in levensgevaar.’ Of een woord van troost: ‘Er wordt in onze gemeente veel voor u en uw gezin gebeden.’ ‘Ook David bad soms met het water tot aan de lippen.’ In het begrijpende antwoord reageren we zoals hierboven door het LAST-principe beschreven is: luisteren – aansluiten – samenvatten – teruggeven. Deze gespreksstijl is helpend voor het merendeel van de gespreksfases.

Je mening geven

Een bijzondere categorie van antwoorden geven of reageren is het geven van je eigen mening (Meer, Neijenhof, Bouwens 2001:100). Wanneer je je mening geeft, gebruik je altijd de ikvorm: ‘Ik ben van mening dat…’ ‘Ik vind…’ ‘Mijn standpunt is…’ Daarnaast kies je of je begint met je mening en vervolgens de argumenten geeft (‘Ik vind… omdat…’), of dat je eerst de argumenten voor en tegen geeft en vervolgens de afweging die je gemaakt hebt (‘Ik zie de volgende argumenten voor en tegen… en als ik alles op een rijtje zet kom ik tot het volgende standpunt:…’). Maar je moet er altijd voor zorgen dat je woorden in overeenstemming zijn met je lichaamshouding, mimiek en gebaren. Kortom: laat verbaal en non-verbaal congruent zijn.

Je mening geef je niet per definitie in alle situaties. Soms wil je een ander niet kwetsen met jouw opvatting. Soms ben je bang je mening te geven, het ontbreekt je aan moed of je hebt de angst afgewezen te worden. In andere gevallen is het juist van belang om eerlijk met je mening voor de dag te komen. In het pastoraat kunnen er andere redenen zijn om je mening niet te geven. De ander zit daar soms niet op te wachten, maar wil zijn eigen verhaal doen. Jouw mening kan het verhaal van de ander doorkruisen.

Deze informatie is afkomstig uit het boek Luisteren is een kunst, Jan Minderhoud (Boekencentrum, 2009)
Jan Minderhoud volgde een theologische opleiding en is werkzaam als zelfstandig supervisor, coach, geestelijk begeleider en pastoraal counselor.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken