Heilige stad
Als ‘heilige stad’ is Jeruzalem allereerst een religieuze bestemming, een einddoel voor pelgrims van joodse, christelijke of islamitische snit. Christenen die de voetsporen van Jezus willen drukken; joodse gelovigen die willen bidden bij de ‘Klaagmuur’, het enige overblijfsel van de in het jaar 70 verwoeste tempel; moslims uit de hele wereld die hun gebeden komen verrichten in de Al-Aqsa moskee of op het grote plein daarvoor. Wie als pelgrim in Jeruzalem komt, verlangend om zich dieper met de eigen geloofstraditie te verbinden, komt zeker aan zijn trekken. Voor jood, christen en moslim is er rijke keus aan heilige plaatsen. Maar wie ‘heilig’ met serene devotie en ingetogenheid associeert, kan aardig onthutst raken door de opdringerigheid van souvenirverkopers, bedelaars en zich ongevraagd als gids aanbiedende figuren. Ook de arrogantie van bepaalde ‘behoeders’ van de heilige plekken is stuitend.
PIJNLIJKE SCÈNES
Naarmate je langer rondloopt, niet meer verdwaalt in de nauwe, volle steegjes van de oude stad en gewend raakt aan het lawaai, de volte en de geuren, krijg je steeds meer last van allerlei zaken die haaks staan op het ideaalbeeld van Jeruzalem als Holy City. Je ziet de gewapende militairen en politiemensen die de toegang tot de oude stad en de heilige plaatsen bewaken. Je bent soms getuige van pijnlijke scènes waarbij aanmatigend en ruw wordt opgetreden tegenover jonge Palestijnse mannen. Om bij de Klaagmuur te komen moet je telkens je tas laten controleren, een helaas noodzakelijke maar hinderlijke veiligheidsmaatregel. En zo zijn er allerlei tekenen van de heersende spanning. Je realiseert je ineens, dat de triomfantelijk wapperende blauwwitte Israëlische vlag aan de gevel van gebouwen in het oostelijk stadsdeel door de Palestijnse bevolking alleen maar als provocatie beleefd kan worden. Evenals het feit dat soms, als collectieve strafmaatregel na een gewelddaad door een Palestijn, alle mannen onder een bepaalde leeftijd op vrijdag de toegang tot de Al-Aqsa moskee geweigerd wordt.
FAMILIE
Met nadruk wil ik stellen, dat de muren die mensen in Jeruzalem van elkaar gescheiden houden, in eerste instantie beslist niet van religieuze aard zijn. Op vrijdag klinkt de oproep tot gebed van de minaretten, op zaterdag worden de synagogen bezocht, zondags beieren de kerkklokken. De drie wereldreligies die hier op luttele vierkante kilometers hun heilige plaatsen hebben, zijn immers familie. Misschien geen broers of zussen, maar dan toch elkaars volle neven of nichten. Joodse gezinnen uit de ultraorthodoxe wijk Mea She’arim die zich door het Palestijnse stadsdeel op sabbatsavond naar de Klaagmuur reppen, worden zelden lastig gevallen. Christelijke bedevaarders die met houten kruizen of palmtakken zingend en biddend de Olijfberg afdalen en via de Stefanuspoort de oude stad binnengaan over de Via Dolorosa, wordt geen strobreed in de weg gelegd. Aanhangers van de diverse religies zijn welkom op elkaars heilige plaatsen, zolang ze geen demonstratieve, ideologisch geladen activiteiten verrichten. Christenen mogen bij de Klaagmuur een gebed op een papiertje schrijven en tussen de stenen stoppen. Joden en moslims mogen de christelijke kerkgebouwen bezoeken. Uiteraard rekening houdend met elkaars religieuze regels: keppeltje op of juist het hoofd ontbloten, armen of schouders bedekken, schoenen uit.
VREEDZAAM
Zo bezien gaat er in Jeruzalem, ondanks regelmatige berichten over incidenten, meer goed dan fout. Wellicht ligt hierin de heiligheid: dat al die pelgrims en gelovigen elkaar meestal vreedzaam verdragen en ruimte gunnen om ieder op eigen wijze God te dienen. En dat verreweg de meeste Joodse en Arabische inwoners elkaar niet met geweld tegemoet treden. Het meest heilige moment dat ik heb waargenomen, was dit: een oude Jood en een oude Palestijn, tegenover elkaar zittend in een stadsbus, moppen tappend!
Henk Fonteyn is emeritus krijgsmacht-predikant en werkt als redacteur, schrijver en vertaler. In 2014 en 2015 verbleef hij als vrijwilliger voor het programma EAPPI van de Wereldraad van Kerken voor langere tijd op de westelijke Jordaanoever en in oost-Jeruzalem.
