Menu

None

Het eigene van mannen in de kerk

Maandag: tijd voor een Theologencolumn. Deze week opent Matthijs Schuurman de week met een blik op mannen als thema in geloof, kerk en theologie.

Matthijs Schuurman

“Er is nog een hele wereld te winnen aan het laten verdwijnen van stereotypen.”

Een pleidooi voor onderzoek naar geloof onder mannen

In de coronatijd was de kerk even een wereld van mannen. In de lockdown waarin de kerken online werden uitgezonden en de gemeenteleden de diensten thuis volgden, zaten we met enkele mannen in de kerk: samen met mij waren er nog een koster, een organist, een ouderling, een technicus. Soms was er een extra ouderling of een extra technicus. Wat mij opviel was dat het in de meeste diensten om mannen ging. Opeens bestond de kerk uit mannen. Dat was in mijn eigen gemeente zo, maar ook waar ik voorging.

Dat de kerk opeens uit alleen maar mannen bestond was een nieuwe ervaring voor mij. De kerkenraad bij ons bestaat uit alleen maar mannen, maar bij kerkenraadsvergaderingen zit er ook altijd een notuliste bij. Voorafgaand aan de dienst zijn we met enkele mannen in de consistorie bij elkaar, maar daarna stappen we de kerk binnen waar een gemengde gemeente zit.

Conflicten, misverstanden en benaderingen

De thema’s ‘mannen en de kerk’ en ‘mannen en theologie’ houden me al een tijdje bezig. Dat begon toen ik het boek Männer und Kirche. Konflikte, Missverständnisse, Annäherungen van Reiner Knieling las. In dat boek las ik dat onder kerkverlaters het aantal mannen veel groter is dan vrouwen. Blijkbaar is de kerk er minder goed in om mannen erbij te houden. Daarmee wordt de thematiek van mannen en de kerk een missionair thema.

“Je moet de vrouwen te vriend houden. Want als je belt en de man neemt al op dan geeft hij aan dat je de echtgenote moet hebben, want die gaat over de agenda.”

Sindsdien ben ik gaan observeren hoe mannen en vrouwen in de kerk aanwezig zijn. Ik kom in mijn werk veel vaker vrouwen tegen. Op de bijbelkringen en gesprekskringen zijn de vrouwen in de meerderheid. Ook in het bezoekwerk kom ik meer vrouwen tegen dan mannen. Het zijn hier ook de vrouwen die bepalen of je als ouderling of predikant binnenkomt, signaleerde eens een ouderling op een kerkenraadsvergadering. Die ouderling zei: “Je moet de vrouwen te vriend houden. Want als je belt en de man neemt al op dan geeft hij aan dat je de echtgenote moet hebben, want die gaat over de agenda.”

Hoe mannen geïsoleerd kunnen raken

Over pastoraat aan mannen is maar weinig geschreven. Het enige boek dat ik ken is Männerseelsorge van Christoph Morgenthaler en David Kuratle. In het pastoraat is de verhouding van mannen en vrouwen ook een gespreksthema, merk ik. Vrouwen die weduwe geworden zijn geven aan dat ze maar weinig mannen spreken. Zelfs vrienden van hun overleden echtgenoot durven lang niet altijd meer aan te komen uit angst dat erover gesproken zal worden. Omgekeerd vinden de weinige weduwnaars het ingewikkeld om aanwezig te zijn in een gezelschap van verder alleen maar vrouwen. Sommigen komen niet meer naar de activiteiten van de kerk, omdat ze bang zijn dat ze de enige man zullen zijn.

Op bezoek bij echtparen geven vrouwen soms ook aan dat ze het betreuren dat hun echtgenoot niet over het geloof kan praten. Ze hebben dan het gevoel dat ze als het gaat om kerk en geloof de kartrekker zijn in hun relatie. Een van de inzichten uit het boek van Knieling voor mij was, dat mannen hun geloof op een andere manier beleven dan vrouwen. Omdat ze niet de ruimte voelen voor hun eigen beleving trekken ze zich uit gesprekken terug.

Als ik deze thematiek aankaart, is de reactie vaak dat de kerk en de theologie in het grootste deel van de geschiedenis door mannen is gedomineerd

Dat mannen het merendeel van de kerkverlaters zijn heeft er ook mee te maken dat zij hun beleving van het geloof niet altijd terugzien in de kerkdienst of activiteiten die door de kerk worden georganiseerd. Dat mannen niet zo makkelijk over hun geloof spreken kan ook komen doordat het hen niet geleerd is om te praten over wat hen bezighoudt. Dat ze zich dan terugtrekken uit gesprekken is niet omdat ze niet willen meedoen met het gesprek, maar omdat ze de tijd nodig hebben om hun gedachten en gevoelens onder woorden te brengen. In het gesprek sneeuwen ze onder omdat hun vrouw de gevoelens en gedachten eerder onder woorden weet te brengen.

Belevenissen van mannen thematiseren

Als ik deze thematiek aankaart, is de reactie vaak dat de kerk en de theologie in het grootste deel van de geschiedenis door mannen is gedomineerd. Dat zal ik niet ontkennen. Tegelijkertijd gebeurde het denken over mannen en vrouwen sterk vanuit stereotypen. De winst van de afgelopen decennia, mede door de feministische theologie, is dat de ervaringen van vrouwen serieuzer genomen worden. Het merkwaardige is dat de feministische theologie er niet toe geleid heeft dat de ervaringen en belevenissen van mannen afzonderlijk werden gethematiseerd.

Er is nog weinig onderzoek gedaan naar hoe mannen de Bijbel lezen, naar hoe mannen de kerk en de preek ervaren, naar hoe mannen hun geloof beleven. Er is nog weinig onderzoek gedaan naar het waarom van het afhaken van mannen. Er is nog weinig onderzoek gedaan naar wat het verschil maakt in bezoeken aan mannen of vrouwen. Er is nog een hele wereld te winnen aan het laten verdwijnen van stereotypen. Zulke onderzoeken kunnen helpen om gevarieerder en gedifferentieerder over mannen en vrouwen te spreken in kerk en verkondiging.

Matthijs Schuurman is predikant van de Hervormde Gemeente Oldebroek.

De thema’s ‘mannen en de kerk’ en ‘mannen en theologie’ houden me al een tijdje bezig. Dat begon toen ik het boek ‘Männer und Kirche. Konflikte, Missverständnisse, Annäherungen’ van Reiner Knieling las. In dat boek las ik dat onder kerkverlaters het aantal mannen veel groter is dan vrouwen. Blijkbaar is de kerk er minder goed in om mannen erbij te houden. Daarmee wordt de thematiek van mannen en de kerk een missionair thema.

De Mannenbijbel bevat de complete bijbeltekst van de Herziene Statenvertaling, met daarbij heel veel aansprekende extra informatie voor mannen van nu. Tussen de bijbelverzen door staan korte tekstjes over leiderschap, geloof en verdieping. Ieder bijbelboek heeft een informatieve inleiding, daarnaast staan er in de Mannenbijbel meer dan 300 nieuwe, boeiende feiten, 70 biografieën van bijbelse mannen en tientallen infographics, foto's en landkaartjes. De Mannenbijbel: - Verduidelijkt de betekenis van het Woord van God - Legt verbinding tussen de tijd van de Bijbel en de praktijk van het leven van mannen nu.

mannenbijbel

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken