Het post-seculiere denken van Jean-Luc Nancy: Een atheïstische waardering van het christendom
De term ‘post-seculier’ verwijst naar een nieuwe verhouding tussen het seculiere denken en de religie die zich in de postmoderniteit ontwikkelt. Ze kan worden begrepen als een terugkeer van de religie die inmiddels seculiere waarden als de onschendbaarheid van de persoon, of de bloei van het menselijke leven, heeft overgenomen. In dat geval heeft de religie zich getransformeerd en valt ze niet met traditionele of fundamentalistische verschijningsvormen samen. ‘Post-seculier’ kan ook worden begrepen als een toenadering van het seculiere denken tot religieuze of spirituele gezichtspunten, omdat daarin een mogelijk zinvol perspectief gelegen is.
In dit post-seculiere kader is het filosofische werk van Jean-Luc Nancy heel intrigerend, omdat hij een atheïstische filosofie en de christelijke theologie voor elkaar wil ontsluiten. Op het terrein tussen secularisme en religie heeft de vrijzinnige theologie zich vanouds bewogen, met haar poging om de godsdienst en het moderne denken bijeen te houden. Nancy is nu vooral zo intrigerend omdat hij die poging kraakt en geen compromis zoekt tussen secularisme en religie, bijvoorbeeld door de domeinen van de rede en de vroomheid af te palen, maar beide juist aan een radicale kritiek onderwerpt. Zijn denken is helaas maar moeilijk doordringbaar. Hij ontwikkelt zijn gedachten heel fragmentarisch in essays en notities waarin hij in gesprek gaat met denkers als Blanchot, Granel, Heidegger, Derrida, Gauchet en anderen, die van zichzelf al dikwijls duister en ondoor- dringbaar zijn. Daarbij onderbreekt Nancy zichzelf voortdurend om zijn in- zichten nog eens vanuit een ander perspectief te belichten of in paradoxen op de spits te drijven, wat zijn betoog vaak moeizaam maakt. Zijn denken is zo weerbarstig en obscuur als een postmoderne Franse filosofie maar kan zijn, maar toch loont het de moeite om hem nader te beschouwen. In dit artikel doe ik dat door zijn denkbeweging zo helder mogelijk te maken. De details, de verwijzingen en de specifieke uiteenzettingen over bijvoorbeeld de opstanding, het homo-ousios, de triniteit of het gebed laat ik achterwege en ik probeer vooral de kern van zijn denken te pakken te krijgen van waaruit die uit- eenzettingen verstaanbaar worden.
