Ik verzeker je: nog vandaag zul je met mij in het paradijs zijn (Lucas 23:43)

Ons rechtssysteem vindt zijn oorsprong in het Romeinse recht. Het wordt gesymboliseerd door Vrouwe Justitia. Zij heeft een blinddoek voor de ogen: zij oordeelt zonder aanzien des persoons. In haar ene hand heeft zij een zwaard, waarmee zij de orde handhaaft en in haar andere hand een weegschaal. Door een misdaad raakt de schaal uit balans en door de straf wordt het evenwicht hersteld.

Het is schokkend wat Jezus tegen één van de beide misdadigers zegt, die naast hem gekruisigd worden. De ene doet honend een beroep op Jezus als Messias: red nu jezelf en ons erbij. De andere wijst hem terecht en vraagt aan Jezus om aan hem te denken, wanneer hij in zijn koninkrijk komt. Dan zegt Jezus tegen hem: ‘Ik verzeker je, nog vandaag zul je met mij in het paradijs zijn.’

Dat zegt Jezus tegen een moordenaar, tegen iemand die daar op dat moment zijn gerechte straf ondergaat. In ons land wordt steeds meer geroepen om strengere straffen, maar hier wordt een moordenaar het paradijs toegezegd. Is dit geen schurend woord? Is dit geen ongemakkelijke Jezus?

Om te redden wat verloren is

De evangeliën tekenen Jezus als een bondgenoot van hoeren, tollenaars en zondaren. Hij neemt het op voor wie, om wat voor reden dan ook, tussen wal en schip is geraakt. Wie om hun gedrag aan de rand van de samenleving zijn terechtgekomen zoekt hij op. Hij gaat niet eten bij de burgemeester van Jericho, maar spreekt de verachtelijke Zacheüs aan en wil gast zijn bij hem thuis. Een vrouw, die op heterdaad betrapt is bij het plegen van overspel, wordt door hem niet veroordeeld, maar in vrijheid weggestuurd. Dat optreden roept weerstand en verzet op. Om zich te rechtvaardigen vertelt hij in gelijkenissen van Gods bijzondere voorkeur voor wat zwak, klein, teer en kwetsbaar is. De Mensenzoon is gekomen om te zoeken en te redden wat verloren was.

Maar gaat Jezus nu niet te ver, om die misdadiger die met hem gekruisigd wordt nu het paradijs toe te zeggen? Ook al zou hij in deze laatste ogenblikken van zijn leven berouw hebben getoond over zijn daden, ook al zou hij om vergeving hebben gevraagd en tot geloof in Jezus zijn gekomen – waar overigens in de tekst niets over te lezen valt -, zelfs als dat zo zou zijn, hebben we er moeite mee dat straks de poort van het paradijs ook voor hem open gaat.

Gerechtigheid

Jezus’ toezegging staat wel heel haaks op onze opvatting van gerechtigheid. Wat moeten we met deze schurende tekst en met deze ongemakkelijke Jezus? Onze opvatting van recht, verbeeld door Vrouwe Justitia, zet ons op het verkeerde been. Het oudtestamentische woord, dat wij met ‘gerechtigheid’ vertalen, heeft een heel andere betekenis. Een ‘rechtvaardige’ zet zich in voor wie bekneld raken in het raderwerk van de maatschappij, voor hen die door de vele anderen geëlimineerd dreigen te worden en het hoofd niet boven water kunnen houden. Johannes laat die andere betekenis zien als hij in zijn eerste brief schrijft: God is getrouw en rechtvaardig om ons de zonden te vergeven.

Genade

De vraag ‘hoe ik zo kan leven, dat God mij genadig is?’, heeft Maarten Luther lang en diepgaand beziggehouden. Pas toen tot hem doordrong dat Gods gerechtigheid nu juist betekent, dat de goddeloze gerechtvaardigd wordt, ja, toen ging hem het licht op, het licht van Gods genade. Dat is voor hem de grote ontdekking geweest bij het bestuderen van de Bijbel.

Gods gerechtigheid betekent niet dat God ons onze zonden toerekent, zoals Vrouwe Justitia dat doet, maar dat hij ons die kwijtscheldt. Paulus weidt daar in zijn brieven breed over uit. Voor hem bestaat heel het evangelie van Jezus Christus uit de rechtvaardiging van de goddeloze.

Dat zijn zware woorden, die we vandaag niet zo snel meer in de mond nemen. Toch doen we aan het evangelie te kort als we er aan voorbij gaan. Wat ze betekenen zien we in wat Jezus zei en deed onder de mensen, heel kernachtig samengevat in zijn woorden aan het kruis tegen die ene misdadiger. In zijn verschijnen op aarde heeft hij Gods gerechtigheid ‘geleefd’, dat wil zeggen, laten zien wat dat betekent: liefde, aandacht, respect, goede zorg, vergeving, verzoening, zoeken wie verloren gaan, opkomen voor wie ziek, zwak, kwetsbaar en uitgesloten zijn.

Het evangelie leert ons niet dat de goeden worden beloond en de kwaden gestraft, maar dat de goddelozen worden gerechtvaardigd.

Voor bezinning en gesprek

Iemand schreef: In ieder mens lopen goed en kwaad onontwarbaar door elkaar heen. Ieder mens is aangewezen op Gods genade.
Wat roepen die woorden bij u op?