Basis

‘Ik vind het belangrijk dat iemand gehoord wordt’

Philie Burgers is rechter, begonnen als strafrechter, maar sinds 2014 bij de sectie familie-en jeugdrecht van de rechtbank. Dat betekent dat ze onder andere rechtspreekt in strafzaken van kinderen en jongeren tot 18 jaar, soms 23 jaar, en beslist bij uithuisplaatsingen en ondertoezichtstellingen van kinderen.

Je veroordeelt de daad die iemand gedaan heeft, niet de mens.

‘Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen.’ Met die uitspraak kun je als rechter waarschijnlijk niet zoveel?
Dat zou ik niet zeggen. Het is een uitspraak die relativeert. Heb mededogen, heb erbarmen; denk niet dat je zelf geen fouten maakt of alles weet als rechter. Daar herinnert het mij aan. Dan kijk je toch anders dan wanneer je denkt dat je onfeilbaar bent.

Mag een rechter met mededogen kijken?
Het is niet je eerste gedachte. In het strafrecht moet je er eerst achter zien te komen wat er is gebeurd. Er zitten vaak meer kanten aan een zaak, soms zijn er meer versies mogelijk. Er moet voldoende bewijs zijn. Je moet tot de overtuiging komen dat iets zich op een bepaalde manier heeft afgespeeld. Heeft iemand gedaan waar hij van beschuldigd wordt? Daarna komt het vaststellen van de straf. Daarbij kijk je hoe ernstig het feit is dat iemand heeft gepleegd, en hoe iemand qua persoon in elkaar zit. Vooral bij dat laatste kan het helpen om meer met erbarmen te kijken en te relativeren. Een nieuw begin is altijd mogelijk. Van daaruit vind ik het belangrijk om iemand een eerste, een tweede, een derde kans, misschien wel een vierde kans te gunnen.

Hebt u wel eens een te hard oordeel geveld?
Wat is te hard? Dat is subjectief. Als iemand vindt dat hij een te hoge straf gekregen heeft, kan hij in hoger beroep gaan. De zwaardere gevallen berecht je met z’n drieën. Dan overleg je tot je tot overeenstemming gekomen bent. Soms zit je wel te puzzelen natuurlijk. Maar ik heb tot nu toe nog niet wakker gelegen met de gedachte: ik heb een totaal verkeerde straf opgelegd.

Als rechter ben je zelf deel van de samenleving maar je moet uitkijken dat je er niet in meegaat als mensen zomaar wat roepen, niet gehinderd door enige kennis. Ik begrijp het wel en wil zaken graag uitleggen, maar ik ga er niet in mee. Zo’n heksenjacht op zedendelinquenten bijvoorbeeld, vind ik afschuwelijk. We hebben regelmatig open dagen op de rechtbank. Dan leggen we het publiek ook een zaak voor en mogen zij mee oordelen. Ze komen meestal tot een lichtere straf dan wij. Het maakt ook uit of je iets van iemand weet, of iemand een mens van vlees en bloed voor je wordt. Dat zie je ook in het vreemdelingenrecht. De vreemdeling moet het land uit, maar je klasgenoot uit verweggistan mag blijven. Ook uit onderzoek blijkt overigens dat rechters in Nederland niet te licht straffen.

Oordeel je als rechter op een andere manier dan in het dagelijks leven?
Het is de vraag of het zo anders is. Je brengt als rechter ook jezelf mee: je eigen achtergrond, cultuur, persoonlijkheid, zoals in ieder ander beroep. Natuurlijk pas je de algemene regels van het recht toe. Maar ik ben geen ander mens in de zittingszaal. Ik ben oprecht geïnteresseerd in degene die voor me staat. Waarom doet hij zoals hij doet? Dat merken mensen ook, dat dat geen ‘kunstje’ is. Ondanks de setting wil je toch een vorm van gesprek voordat je je oordeel geeft. Ik vind het belangrijk dat iemand gehoord wordt. Daarom bedenk ik ook nooit van tevoren welke straf ik zal gaan opleggen. Ik stap er zo blanco mogelijk in. Iedereen heeft er recht op dat ik zijn zaak zie alsof het mijn eerste zaak is. Het mag geen sleur worden. Je moet je goed realiseren wat voor impact het heeft op iemands leven als je hem de gevangenis in stuurt.

Ga je milder oordelen als je ouder wordt en langer in het vak zit?
Enigszins wel, denk ik. Je wordt realistischer. Je beseft dat niet alles te veranderen is, dat je vaak hoogstens wat kunt bijschaven.

Soms kun je iets bereiken bij mensen, juist omdat je de nodige levenservaring hebt. Dat kan verschil maken voor de richting die ze inslaan.

Ik had een keer een volwassen man op de zitting die verdacht werd van pittige strafbare feiten, die ook bewezen werden geacht. Het was niet goed te begrijpen. Hij had behoorlijke capaciteiten, hij was niet verslaafd, niets. ‘Waarom dan?’ vroeg ik hem. Er ontstond een heel gesprek en op een gegeven moment zei hij: ‘Waarom vertel ik dit allemaal? ’ Het was een gesprek dat ertoe deed. Ook voor hem. Misschien heeft het bij hem iets getriggerd om te veranderen.

Tbs’ers worden natuurlijk eindeloos behandeld. Dan zie je ook wel eens dat iemand kneiterhard aan zichzelf gewerkt heeft. En dan kun je beslissen dat de tbs beëindigd wordt! Iemand kan het gewone leven weer in. Dat is een heel mooi moment, alsof iemand opnieuw geboren wordt.

Interview: Esther van der Panne, eindredacteur van Open Deur.

Toen brachten de schriftgeleerden en de farizeeën een vrouw bij hem die op overspel betrapt was. Ze zetten haar in het midden en zeiden tegen Jezus: ‘Meester, deze vrouw is op heterdaad betrapt toen ze overspel pleegde. Mozes draagt ons in de wet op zulke vrouwen te stenigen. Wat vindt u daarvan?’ Dit zeiden ze om hem op de proef te stellen, om te zien of ze hem konden aanklagen. Jezus bukte zich en schreef met zijn vinger op de grond. Toen ze bleven aandringen, richtte hij zich op en zei: ‘Wie van jullie zonder zonde is, laat die als eerste een steen naar haar werpen.’ Hij bukte zich weer en schreef op de grond. Toen ze dat hoorden, gingen ze weg, een voor een, de oudsten het eerst, en ze lieten hem alleen, met de vrouw die in het midden stond. Jezus richtte zich op en vroeg haar: ‘Waar zijn ze? Heeft niemand u veroordeeld?’ ‘Niemand, heer,’ zei ze. Ik veroordeel u ook niet,’ zei Jezus. ‘Ga naar huis, en zondig vanaf nu niet meer.’

Johannes 7, 8-11