In de schoenen van een ander

Een jonge vrouw lijdt al jaren aan allerlei angsten, waaronder de angst om de straat op te gaan en zich onder de mensen te begeven. Ze ervaart een enorm sociaal isolement en is niet in staat over die angst heen te komen, waardoor zij in feite altijd alleen is.

Heel wat mensen trekken zich het lot van deze jonge vrouw aan. Zij proberen zich in te leven en zich in haar te verplaatsen, proberen het met bezoekjes en met vriendschap. Maar de angsten hebben schijnbaar de overhand en velen haken af. Het blijkt te moeilijk, te ingewikkeld om deze angsten te begrijpen en het meedragen van deze last is voor veel mensen om haar heen te zwaar.

Je ziet het vaak bij mensen met ernstige psychische problemen: hun lot is niet te dragen en vaak kunnen anderen het ook niet mee dragen. Soms is het niet mogelijk om in iemands schoenen te gaan staan.

Soms is iemands leed, iemands lot niet op te lossen, te herstellen of weg te nemen. Maar je kunt je – tot op zekere hoogte –zo inleven dat je dat die ander wel gunt. En ik denk dat we als mensen die het goede nastreven altijd willen proberen om de lasten van anderen te verlichten.

Na de watersnoodrampen in Zeeland in 1953 en in Limburg in 1995 zag je een enorm hulpbetoon: mensen kwamen uit alle windstreken om mee te helpen om het lot van de Zeeuwen en de Limburgers te verlichten. Ze gingen soms letterlijk in de laarzen van de ander staan om mee te helpen bij het opruimen en herstellen. Na de watersnood in Valkenburg, Pepinster in België en het Ahrtal in Duitsland in 2021 zag je eenzelfde beweging. De Walen waren enorm geraakt door het feit dat duizenden Vlamingen naar het gebied in Wallonië trokken om mee te helpen om dit leed te verzachten.

Empathie, meegevoel – niet in de zin van een aai over de bol, maar concreet meelijden met het leed van anderen maakt in ons iets los dat uiterst kostbaar is en dat mensen soms meer goed doet dan een volledige oplossing van hun problemen. Het feit dat mensen de moeite willen nemen om in de schoenen van een ander te gaan staan, maakt de wereld al een stukje mooier.

Uiteindelijk draag je je eigen lot

Ieder moet zijn eigen schoenen dragen. Iedereen moet zijn eigen levenspad lopen. Dat kan een ander niet overnemen. In het hospice waar ik werkte, zag ik hoe ieder zelf het einde van het leven moet ondergaan. Je kunt het lijden verlichten, soms zelfs erop ingrijpen, maar uiteindelijk is het lot van de dood een lot dat ieder mens zelf moet dragen. Je kunt menselijke warmte en nabijheid bieden, goede zorg en ondersteuning, maar uiteindelijk is het sterven een gebied waarin niemand het lot van een ander kan dragen. Of misschien toch?

Ik moet denken aan Maximiliaan Kolbe. Hij stapte naar voren in het concentratiekamp om zijn leven te geven voor een vader met kinderen: hij was bereid in de schoenen van die vader te gaan staan, en herstelde en bevrijdde zo het leven en lot van dat gezin. Het was een ultieme navolging van Christus. ‘Geen groter liefde kan iemand hebben dan deze, dat hij zijn leven geeft voor zijn vrienden.’ Ik weet niet of die schoenen mij zouden passen.

A Mile in My Shoes

Bij het kunstproject A Mile in My Shoes (‘Een mijl in mijn schoenen’) van de Engelse kunstenaar Clare Patey stap je letterlijk in de schoenen van iemand anders. Je loopt een enorme schoenendoos binnen en kiest een paar schoenen in jouw maat van iemand die je niet kent. Je trekt ze aan, zet een koptelefoon op, en al lopend luister je naar het levensverhaal van de eigenaar van de schoenen. Dat je écht even voelt hoe die schoenen zitten en lopen, helpt om je in iemand te verplaatsen.

De grote schoenendoos reist over de hele wereld en wordt dan aangevuld met schoenen en verhalen uit het land waar hij staat. In de zomer van 2022 was hij in Den Haag. Daar kon je bijvoorbeeld de schoenen aantrekken van wintipriester Marian, de aangepaste sneakers van MS-patiënt Saartje en de gympen van Michaela van 17 die opgroeit in een familie met schulden. A Mile in My Shoes is een van de projecten van het Empathy Museum uit Londen dat ons wil helpen om de wereld te bekijken door de ogen van anderen, door middel van verhalen.