In gesprek met Visser&Visser

Over verbinding in tijden van corona

Hoe kun je als kerkelijke gemeenschap met elkaar en anderen verbonden blijven als samenkomst, ontmoeting en huisbezoek niet mogelijk zijn? Welke ervaringen hebben Visser&Visser in de afgelopen tijd opgedaan?

Op de Landelijke Pastorale Dag in april zou het bekende duo spreken over in nieuwe vormen van verbinding: de predikanten Rob Visser en Paul Visser. Door de coronamaatregelen moest deze dag echter uitgesteld worden. Hun inleidingen bewaren de Vissers graag voor de nieuwe Landelijke Pastorale Dag. Wel wilden ze met de redactie van Ouderlingenblad in gesprek over hun ervaringen tijdens de coronacrisis. Ik spreek hen half mei, twee weken voor Pinksteren.

KERK IN HET DORP: In gesprek met Rob Visser

Rob Visser is sinds februari 2019 parttime verbonden aan de Protestantse Thaborkerk in Vuren. Hij was al als interim-predikant actief in de West-Betuwe. Na zijn emeritaat eind 2018 kreeg Rob de vraag of hij voor een aantal jaren predikant in Vuren wilde worden. Rob stemde hier van harte mee in.Vuren is een kleine gemeente. Het dorp heeft ongeveer 3000 inwoners. Ongeveer 400 mensen zijn aangesloten bij de Thaborkerk. Daarnaast is er nog een andere Protestantse Gemeente, de Morgenster. Ook al telt Vuren veel jonge gezinnen, weinige daarvan zijn kerkelijk. Rob denkt dat daar goede kansen liggen voor een pioniersplek.

Persoonlijk contact

Huisbezoeken brengen is voor Rob een belangrijke kerntaak van het pastoraat. In alle plaatsen waar hij gewerkt heeft (onder andere Apeldoorn en Amsterdam), heeft hij veel mensen bezocht. ‘Als ik ergens kwam te werken, ging ik persoonlijk bij mensen langs de deur om te vragen of ik een keer kon komen kennismaken,’ vertelt Rob. ‘Door persoonlijk bezoek kun je mensen echt nabij komen.’

In deze tijd van corona en aanverwante maatregelen is het persoonlijke pastorale contact behelpen, vindt Rob. Hij zit veel aan de telefoon om met mensen te praten. Hij biedt wel aan om op bezoek te komen als mensen dat fijn vinden. ‘Juist in situaties van ziekte en verdriet is dat persoonlijke contact zo nodig.’ Ook bij een coronapatiënt heeft Rob aangeboden om op bezoek te komen, maar dat leek de persoon zelf niet zo verstandig. Rob worstelt met de belemmeringen door de coronamaatregelen en het verlangen om nabij te zijn. ‘Jezus ging ook naar de melaatsen!’ zegt hij.

Sinds het begin van de coronacrisis schrijft Rob iedere maandag een pastorale brief aan de gemeenteleden. De voorzitter van de kerkenraad schrijft een gemeentebrief op vrijdag.

Open kerk

‘De kerk is er voor het hele dorp’, vindt Rob. ‘Gods liefde strekt zich uit naar iedereen.’ De Thaborkerk kent al geruime tijd verschillende verbindende activiteiten. Zo is er bijvoorbeeld iedere woensdagochtend een koffieochtend in de kerk. Iedereen is welkom. Met Kerst en Pasen maken de deelnemers iets voor dorpsgenoten die een attentie wel kunnen gebruiken. Dit jaar hebben de deelnemers thuis een Paasattentie voor anderen gemaakt.

Mensen vinden het jammer dat ze elkaar nu niet kunnen ontmoeten. De kerkdiensten worden wel digitaal uitgezonden. Bij het begin van de coronacrisis heeft de gemeente apparatuur aangeschaft om de diensten ook met beeld te kunnen uitzenden. Er kijken en luisteren nu meer mensen dan eerder bij de dienst aanwezig waren. Evengoed missen de mensen het contact in en na de dienst. ‘Het koffiedrinken na de dienst is misschien nog wel belangrijker dan de preek’, zegt Rob.

Het kerkgebouw is nu een keer in de week twee uur open. Iedereen kan even binnenlopen. De Paaskaars brandt en mensen kunnen zelf ook een kaarsje aansteken. In een zaaltje ernaast is koffie/thee en gelegenheid voor een gesprek. Rob is zelf ook meestal aanwezig. Hij zou het liefste zien dat de kerk altijd open is, 24/7. ‘Maar dat is natuurlijk niet haalbaar voor de vrijwilligers.’

Rob hoopt dat de kerkdiensten met Pinksteren weer met meer aanwezigen kunnen doorgaan. ‘Vanaf 1 juni mogen er weer dertig mensen in de dienst zijn. Maar waarom niet een dag eerder?’ Pinksteren kan een mooi tegenwicht bieden tegen het coronavirus, denkt hij. ‘Het coronavirus is ongrijpbaar. Het gaat rond en schept afstand. Gelukkig waait de Geest van God ook en Deze verbindt.’

Luis in de pels

Rob vraagt zich af of we als kerk niet wat te volgzaam zijn in de coronacrisis. ‘Leggen we ons niet te snel bij de richtlijnen van overheid en RIVM neer?’ Rob windt zich op over het feit dat personeel van verpleeghuizen en thuiszorg niet eerder getest konden worden, ondanks hun dringende verzoek. ‘De mensen met corona die ik spreek zijn bijna allemaal werkzaam in die sector. Waarom is niemand voor hen opgekomen?’ We mogen wel wat kritischer zijn en de rand opzoeken, vindt Rob. ‘Je kunt je afvragen of er naast plan A nog meer mogelijkheden zijn. Denk creatief na over een plan B of C. Wees als kerk een luis in de pels. Geef tegenspel.’

Het valt Rob op dat in de coronacrisis alles om gezondheid lijkt te draaien. Maar is dat wel het allerbelangrijkste in het leven? Hoe zit het met warmte, verbinding, zingeving…? ‘We moeten niet te bang zijn. In een bekend Paaslied staat: “nu jaagt de dood geen angst meer aan.” We mogen wel wat meer vanuit dat besef leven!’

KERK IN DE STAD: In gesprek met Paul Visser

Paul Visser werkt sinds 2010 in de Noorderkerk in Amsterdam. Eerst was hij hier een aantal jaren gemeentepredikant, nu is hij pionier-predikant. In Pauls pionierswerk ligt het accent sterk op het leggen van verbinding met buitenkerkelijken. De Noorderkerk ligt midden in de Jordaan. Openstaan voor de wijk en voor de hele stad is een belangrijk element in deze geloofsgemeenschap.

Pastoraat, herderschap, heeft voor Paul drie kernaspecten. ‘In de eerste plaats zorgt de herder voor de hele kudde. In de tweede plaats heeft de herder aandacht voor de enkeling. Tot slot gaat de herder op zoek naar degenen die afgedwaald zijn of ronddolen. Deze drie aspecten staan niet los van elkaar, maar zijn nauw verweven.’

Ouderenbezoek en kringen

Net als Rob vindt ook Paul het doen van huisbezoek belangrijk. Persoonlijk contact doet mensen goed. Met een vaste regelmaat ging Paul als gemeentepredikant op bezoek, vooral bij ouderen. ‘Zij hebben zich vaak jarenlang ingezet in kerk en maatschappij. Juist in deze levensfase dienen we oog en oor voor hen te hebben’, zegt Paul. Hij merkte vaak dat kinderen en (klein)kinderen van de ouderen dat pastorale contact waarderen. ‘Daardoor krijg je ook met hen meestal goed contact.’ Nu huisbezoek door de coronacrisis niet mogelijk is, bellen Paul en zijn collega-predikant de ouderen eens per twee weken op.

Naast pastoraat door predikanten en ouderlingen, zien de gemeenteleden ook onderling naar elkaar om. ‘Vier à vijf jaar geleden hebben we de gemeente naar postcode verdeeld in tien regionale kringen. Iedere kring telt 30 à 40 adressen. De kringen hebben maandelijks een thema-avond met bijbelstudie en preekbespreking. Daarnaast zijn er laagdrempelige ontmoetingsactiviteiten, zoals bijbelklassen en zoekerskringen, waar kerkelijke en vooral niet-kerkelijke mensen bij betrokken zijn. ‘Het werken met kringen bevalt goed. Juist nu, in de coronacrisis, zorgen mensen in de buurt voor elkaar, met een luisterend oor of praktische hulp. De themabijeenkomsten gaan zoveel mogelijk door via Zoom of een ander videobelprogramma. Of in kleine groepjes van 3 à 4 mensen.’

Open kerk

De Noorderkerk is op zaterdag en maandag twee uur open, tijdens de markt. Dit was ook al zo voordat er sprake was van corona. Mensen kunnen binnenlopen, er is muziek en gelegenheid voor gesprek. Verder is de kapel iedere ochtend van 10.00 -13.00 uur open. Daar staat een knielbank, liggen een Bijbel en een gebedenboek, er brandt een kaars en er zijn kleine kaarsjes, die mensen voor iemand kunnen aansteken. De kerkdiensten van de Noorderkerk werden al geruime tijd online uitgezonden. Nieuw is het online-avondgebed op woensdagavond. Tijdens deze gebedsdienst spelen concrete voorbeden een centrale rol. ‘In de dienst vertelt een gemeentelid wat de coronacrisis voor hem of haar betekent. Op welke manier raakt het hem of haar? Daar sluiten we in de voorbede bij aan.’

De Noorderkerk heeft verschillende activiteiten die gericht zijn op de hele buurt. Een daarvan is de Ladies-High-Tea, eens per twee maanden. Per keer komen er ongeveer honderd vrouwen. Onder het genot van hartige en zoete hapjes kunnen vrouwen elkaar in een gezellige sfeer ontmoeten. ‘Je merkt dat de warmte en een vriendelijk woord mensen goed doen. De gastvrijheid, het samen genieten van overvloed, en het open oor en oog hebben langzaam soms een sacramenteel karakter gekregen. Het maakt iets zichtbaar van Christus.’ In deze tijd missen mensen de ontmoetingsactiviteiten van de kerk.

Wat betekent corona voor pastoraat?

‘Dat fysieke ontmoeting en nabijheid door de corona niet mogelijk zijn, is echt een gemis. Beeldbellen is toch anders dan echt bij elkaar zijn.’ Sommige activiteiten worden geleidelijk aan weer opgestart. Zoals de ‘Bijbeltalk’ met ongeveer 10 personen, op anderhalve meter afstand. Afgelopen week hebben ze ervaringen rond de corona gedeeld. ‘Er kwamen heel verschillende verhalen: de een voelt de crisis vooral in het werk, de ander heeft nauwelijks afscheid kunnen nemen van een naaste die overleden is, anderen ervaren juist rust… Juist nu is het belangrijk om te luisteren naar ieders unieke verhaal. We moeten niet in algemeenheden denken, maar oog en oor hebben voor het persoonlijke.’ Verder hadden ze het over navolging van Christus. Wat betekent dit nu in ieders eigen situatie?

Wat geeft Paul houvast en hoop in deze tijd? ‘Nu we elkaar moeilijker kunnen ontmoeten, kunnen we vaker voorbede doen voor de ander. Zo deed Paulus ook ooit. Gelukkig is Christus zelf “de grote Herder van de schapen”! Als pastor ben je slechts herdershond.’ Wat Paul ook bemoedigt is de veerkracht van mensen, die soms juist verrassend aan het licht komt in moeilijke situaties.